نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 8 صفحه : 80
تا آنجا حكايت است از ايشان آنگه اين كلام مبتداست: كَذٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ، گفتند:همچنين تكذيب كردند و به دروغ داشتند پيغامبران را پيش از اين[123-ر] آنان كه پيش اينان بودند و«كذب»به تخفيف خواندند همچنين دروغ گفتند بر خداى آنان كه پيش ايشان بودند،و بر قرائت عامّه كه«كذّب»خواندند دليل آن مىكند كه پيغامبر-عليه السّلام-بخلاف اين گفت كه ايشان گفتند تا ايشان او را تكذيب كردند.
حَتّٰى ذٰاقُوا بَأْسَنٰا ؛تا عذاب ما بچشيدند يعنى تا عذاب و هلاك ما به ايشان رسيد.
آنگه گفت يا محمّد بگو: هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ ؛به نزديك شما علمى هست؟تا براى ما برون [1]آرى كه ما ندانيم تا بدانيم،و اين بر سبيل تهكّم و سخريّت گفت با ايشان و انكار بر ايشان و آنكه بازنمايد كه ايشان را علمى نيست.آنگه گفت: إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ ؛شما متابعت نمىكنيد مگر گمان را و الّا دروغ نمىگويى [2]،و الخرص الكذب و الحزر ايضا و معناهما متقارب،براى آنكه نادره باشد كه آنچه حزّار [3]گويد [4]راست بازآيد چنان كه در او هيچ تفاوتى نباشد به اندك و بسيار،پس حزر [5]بيشتر دروغ باشد،و منه قوله: قُتِلَ الْخَرّٰاصُونَ ،اى الكذّابون حقتعالى [6]به اين آيت احتجاج كرد بر مشركان و مجبّران و بازنمود كه مجبّران هم آن مقاله مىگويند كه مشركان مىگويند [7]و مشركان نيز همان مقاله گفتند كه پيش ايشان گفتند،و اين آيت من ادلّ الدّليل است بر بطلان قول مجبّره [8]و اضافت ايشان ارادۀ كفر و قبيح [9]با خداى تعالى،براى آنكه باتّفاق آيت وارد است مورد مذمّت و ملامت و عيب و تقريع بر گويندگان اين مقالت بنگر تا چه مقالتى باشد جبر كه خداى تعالى ملامت به شرك و كفر رها كند و ايشان را به جبر ملامت كند تا مثل در حقّ ايشان