نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 20 صفحه : 160
ناگاه در بازارها به كار خويش مشغول باشند،روشنايى آفتاب بشود [1].ايشان در اين باشند انديشه مىكنند تا چه رسيد آفتاب را،ستاره [2]كه پديد آمده باشد فروريزد.در اين باشند كه كوهها بر زمين افتند،بجنبند و مضطرب شوند و سوخته گردند،و جنيّان با انسيان گريزند و انسيان با جنيّان و دوابّ و وحوش و طيور آميخته شوند[70-پ]فذلك قوله: وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ،عند اين حال،جنيّان انسيان را گويند:ما برويم و خبرى با شما آريم.بروند،درياها بينند كه به آتش مىبشخند،و ذلك قوله: وَ إِذَا الْبِحٰارُ سُجِّرَتْ ،ايشان در اين باشند،زمينها شكافته شود تا به زمين هفتم و آسمانها شكافته شود تا به آسمان هفتم.ايشان در اين باشند،بادى برآيد و همه را هلاك كند.
وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ ،و آنگه كه نفسها را جفت كنند.نعمان بن بشير [3]گفت رسول-عليه السلام-گفت در اين تفسير اين آيت كه:هر قومى را با قرين خود مقرون كنند از آنان كه عمل او كنند،صالح با صالح و فاجر با فاجر.عبد اللّه عبّاس گفت:آنگه كه مردمان سه صنف [4]شوند،و ذلك قوله: وَ كُنْتُمْ أَزْوٰاجاً ثَلاٰثَةً [5].
حسن و قتاده گفتند:هر نفسى را با اهل ملّت خود جفت كنند،جهودان را با جهودان و ترسايان را با ترسايان.مقاتل گفت:نفسهاى مؤمنان را جفت كنند [6]با حور العين و نفسهاى كافران را جفت كنند با شياطين،نظيرها قوله: اُحْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْوٰاجَهُمْ [7]،بعضى دگر گفتند:نفسها را جفت كنند با اعمال خود از خير و شرّ.عكرمه گفت:جانها را جفت كنند با تنها.