نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 12 صفحه : 211
و او را نهوضى نباشد بچگان او او را زقّه كنند بمانند آنكه مادر و پدر ايشان را زقّه كرده باشند،و مثله قوله: تُكَلِّمُ النّٰاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلاً... [1]سخن در گاهواره [2]عجب است و معجز،امّا [3]حال كهولت [4]همهكس سخن گويد،گوييم:فايدۀ اين آن است كه او را بماند تا كهل شود و با مردمان سخن گويد و دعوت كند ايشان را و مانند [5]آيت ما در معنى قوله تعالى: وَ الْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلّٰهِ [6].اگر گويند بر قول آنكس كه گفت و آن قول بيشتر مفسّران است كه قضى به معنى امر است،امر امر نشود الّا به ارادت آمر مأمور به را و ارادت به نفى تعلّق ندارد،جواب آن است كه گوييم، معنى آن است كه:خداى نهى كرد ازآنكه جز او را پرستند و كاره است آن را، پس امر به معنى نهى باشد و ارادت به معنى كراهت.اگر گويند:با به چه تعلّق دارد فى قوله: وَ بِالْوٰالِدَيْنِ إِحْسٰاناً ،گوييم:روا بود كه به امر تعلّق دارد،يقال:امرته كذا و بكذا.و گفتند:به تقدير اوصى است،يعنى، وَ قَضىٰ رَبُّكَ أَلاّٰ تَعْبُدُوا إِلاّٰ إِيّٰاهُ و اوصى احسانا بالوالدين،قوله: وَ لاٰ تَنْهَرْهُمٰا ،اى و لا تزجرهما،زجر مكن ايشان را و بازمزن ايشان را،يعنى سخن درشت مگو ايشان را و بانگ بر ايشان مزن، وَ قُلْ لَهُمٰا قَوْلاً كَرِيماً ،و ايشان را سخنى نيكو،كريم،شريف گوى،كه ايشان را به آن اكرام كنى.
وَ اخْفِضْ لَهُمٰا جَنٰاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ،و فرونه براى ايشان بال مذلّت از روى رحمت و اين از استعارتى لطيف است،يعنى تواضع كن با ايشان،غايت تواضع.و سعيد جبير خواند:جناح الذّل،و هما لغتان:و قيل:الذّلّ مصدر الذّلول،و الذّلّ مصدر الذّليل،يقال:دابّة ذلول بيّن الذّل و رجل ذليل بيّن الذّلّ و المذلّة. وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمٰا كَمٰا رَبَّيٰانِي صَغِيراً ،و بگو كه:بار خدايا بر ايشان رحمت كن چنان كه مرا بپروردند و من كوچك بودم.بعضى مفسّران گفتند:آيت منسوخ است بقوله: مٰا كٰانَ لِلنَّبِيِّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَ لَوْ كٰانُوا أُولِي قُرْبىٰ... [7]و درست آن است كه آن آيت ناسخ اين نيست و انّما مخصّص اين است.