[97-ر]كه راجع بود با«قريه»،على تقدير:اهلها،و روا بود كه راجع بود با عقوبت،و روا بود كه راجع بود با لفظ قردة،و اين وجوه محتمل است همه را،و قريب است به صواب.

نَكٰالاً ،عبد اللّه عبّاس گفت:عقوبة،و ديگران گفتند:عبرة ينكل بها من رآها، عبرتى كه هرآن كه ببيند نكول كند و بگريزد و اقدام نيارد كردن بر مثل آن.

و نكال،ارهاب غير باشد كسى را به ترسانيدن،و نكل كه قيد باشد از اينجاست،و لگام را نيز نكل گويند ازآنجا كه منع كند چون قيد.پس اصل كلمه منع بود،و منكول آن باشد كه او را به نكال كنند،و نكول تأخّر باشد.

لِمٰا بَيْنَ يَدَيْهٰا وَ مٰا خَلْفَهٰا ،«ما»شايد كه موصوله بود و شايد كه نكره موصوفه [1]بود،و«ها»راجع است امّا با امّت يا [2]جماعت يا [3]قرى، لِمٰا بَيْنَ يَدَيْهٰا من القرى او الجماعات او الامم،و اين قول عبد اللّه عبّاس است.

سدّى گفت [4]: لِمٰا بَيْنَ يَدَيْهٰا ،راجع است با ذنوب،يعنى نكال آن گناهها كه كرده بودند، وَ مٰا خَلْفَهٰا ،با [5]امّتى كه از پس ايشان آيند.

مجاهد گفت: لِمٰا بَيْنَ يَدَيْهٰا ،گناهانى كه از پيش كردند، وَ مٰا خَلْفَهٰا ،آن گناهان كه در آن ميان بودند چون هلاك به ايشان رسيد.

معنى قول عبد اللّه عبّاس آن است كه:ما ايشان را عبرتى [6]كرديم براى امّت گذشته،يعنى امّتى كه از پيش اهلاك [7]ايشان بودند و گناهى كردند، وَ مٰا خَلْفَهٰا ، و آنان كه از پس ايشان باشند.و معنى قول ديگران [8]آن است كه:آن عقوبت [9]به گناهى بود كه در مقدّم كردند،و به گناهى [10]كه بر سر آن بودند.

وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ ،و پندى پرهيزكاران را،و اين لفظ مصدر است،و كذلك