و بسبب آن شكى در عدل و حكمت حقتعالى بهم نرسد و در روايت ابن بابويه اين تتمه هست ما لم ينطق بشفه يعنى مادامى‌كه تكلم نكند بلب و در اين مقام معنى اول ظاهرتر مينمايد (نهم) حسد است مادام كه ظاهر نكند بدست يا بزبان‌ و از اين حديث ظاهر ميشود كه حسدى كه اظهار نكند داخل معاصى نيست يا معفو است و اين خلاف مشهور است اما به وسعت رحمت الهى انسب است زيرا كه كم كسى خود را از اين خالى تواند كرد و اين تكليف نسبت باكثر خلق موجب حرج است و ممكن است مادام كه اظهار نكند متعلق بوسوسه و طيره نيز باشد چنانچه دانستى و اكثر اينها بنا بر اكثر معانى چون بر حقتعالى قبيح است و صدورش از او محال است شايد مراد اختصاص مجموع اين خصال باشد باين امت پس منافات ندارد با آنكه بعضى مشترك باشد ميان اين امت و ساير امم و اللّه يعلم و احاديث بسيار وارد شده است كه هر امرى كه از جانب خدا بر بنده وارد شود خدا اولى است بقبول عذر و تا امرى را از براى مردم بيان نفرمايد و در آن باب حجت بر ايشان تمام نكند بر ترك آن ايشان را عذاب نميكند و ايضا اخبار بسيار وارد شده است كه خدا برداشته است قلم تكليف را از كودك تا محتلم شود و از ديوانه تا عاقل شود و از كسى كه در خواب است تا بيدار شود و شيخ طوسى بسند معتبر از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم روايت كرده است كه حقتعالى وحى ميكند بحافظان كرام كه كاتبان اعمال عبادند كه منويسيد گناهى بر بنده مؤمن من در وقت دلتنگى و در كافى روايت كرده است بسند حسن كالصحيح از على بن عطيه كه گفت در خدمت حضرت صادق عليه السّلام بودم مردى از آن حضرت سؤال كرد از شخصى كه از او امرى صادر ميشود در حد غضب آيا خدا او را مؤاخذه ميكند بآن- حضرت فرمود خدا از آن كريم‌تر است كه او را از جا بدر آورد و از او مؤاخذه نمايد و ابن بابويه در رساله اعتقادات گفته است كه اعتقاد ما در تكليف آنست كه اللّه تعالى تكليف نكرده است بندگان خود را مگر كمتر از آنچه طاقت دارند چنانكه فرموده است‌ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها يعنى تكليف نكرده است خدا نفسى را مگر بقدر وسع و آسانى او و وسع كمتر از طاقت است و حضرت صادق عليه السّلام فرمود كه بخدا سوگند كه خدا تكليف نكرده است بندگان را مگر كمتر از آنچه طاقت دارند زيرا كه تكليف كرده است ايشان را در هر شب و روز پنج نماز و در سالى سى روز روزه و در هر دويست درهم پنج درهم و در تمام عمر يك حج و ايشان طاقت زياده از همه اينها دارند.

خاتمه در بيان احوال عالم بعد از انقضاى امر قيامت-

ابن بابويه و عياشى از محمد بن مسلم روايت كرده‌اند از امام محمد باقر عليه السّلام كه گفت بتحقيق كه خدا خلق‌