مطلب سيم در معنى توبه است‌

و شرايط آن بعضى گفته‌اند توبه پشيمانى از گناهان است از اين جهت كه گناه است پس اگر پشيمان شود از شراب خوردن از اين جهت كه ضرر باو ميرساند توبه نيست و بايد كه در حال ترك كند و اكثر شرط كرده‌اند عزم بر عدم ارتكاب آن را در آينده كه هرگز مرتكب آن نشود و بعضى گفته‌اند اين عزم لازم ندامت و پشيمانى واقعى است و لهذا در احاديث بسيار وارد شده است كه كافيست ندم و پشيمانى از براى توبه و بعضى از محققين گفته‌اند كه توبه حاصل نميشود مگر بسه چيز (اول) دانستن ضرر گناهان (دويم) آنكه آنها حجابند ميان بنده و محبوب او (سيم) آنكه زهرهاى كشنده‌اند از براى كسى كه مباشر آنها ميگردد پس هرگاه اين را دانست و يقين بهم رسانيد حالت ديگر او را عارض ميگردد كه متألم ميگردد از آنكه محبوب او از او فوت شده است از كردن گناهان و اين تألم و تأسف را ندامت و پشيمانى ميگويند و از اين حالت حالت ديگر بهم ميرسد كه قصد ميكند سه چيز را (اول) متعلق است بحال كه ترك ميكند گناهى را كه مرتكب آن بود (دويم) متعلق است بآينده كه تا آخر عمر عود بآن گناه نكند (سيم) تعلق دارد بگذشته كه تلافى كند آنچه را تلافى توان كرد كه قضاء كند عباداتى را كه از او فوت شده است و از مظالم مردم بيرون آيد پس اين سه امر كه معرفت ضرر گناه است و پشيمانى از آن و قصد كردن اين امور بترتيب حاصل ميشوند و گاه است بر مجموع اينها اسم توبه را اطلاق ميكنند و اكثر بر ندامت تنها اطلاق ميكنند و معرفت را مقدمه آن ميدانند و آن قصد را ثمره آن ميدانند كه بر آن مترتب ميشود و گاه است كه بر مجموع ندامت و عزم توبه را اطلاق مى‌كنند و چون توبه نيز عبادتى است شرايط عبادات در آن معتبر است و عمده شرايط عبادات اخلاص است پس بايد كه توبه از براى خدا باشد و مشوب بريا نباشد و چون بعضى از علماء طمع بهشت و خلاصى از جهنم را منافى اخلاص مى‌دانند در اينجا نيز گفته‌اند كه اگر غرض از توبه تحصيل بهشت يا نجات از جهنم باشد صحيح نيست و دلايل بر بطلان اين مذهب بسيار است و كسى كه معنى نيت را فهميده است ميداند كه اعلاى درجات نيت نسبت باكثر خلق اين است كه يكى از اين دو معنى منظور ايشان باشد نسبت بعامه خلق نيت را از اين دو معنى خالى كردن تكليف ما لا يطاق است و در كافى دو روايت معتبر از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده است كه هر كه شراب را از براى غير خدا ترك كند خدا از شراب سر بمهر بهشت بكام او برساند و ممكن است كه اين تفضلى باشد از حقتعالى از خصوص ترك شراب هر چند توبه حقيقى نباشد

مطلب چهارم بيان انواع گناهانى است كه از آن‌ها توبه ميكنند

اكثر متكلمين و