نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 82
اصل
اوّل، قاطعیت در بیان فضیلت و بیان عامل اصلی به فعلیت در آمدن آن و ارائه
الگویی کامل در تحققش است؛ قوله تعالی: «وَ قَضی رَبُّکَ أَلَّا
تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا
یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ
لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً.» [1] اصل
دوّم، بیان فضیلت مورد نظر در عرض فضایل دیگر و توصیه أکید است به مبارزه و
جلوگیری از رذایل در لسان با تأکیدی توأم با ارشاد و تذکّر؛ قوله تعالی:
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی
الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ
یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ.» [2] اصل سوّم، تکرار در بیان
فضیلت مورد نظر و عامل اصلی به فعلیت در آمدن آن در فحوای توصیه به تعقّل
پیرامون تواناییها و قدرتمندیهای عامل اصلی است. قوله تعالی: «قُلْ
تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ
شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ
إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ
ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ
اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ
تَعْقِلُونَ.» [3] اصل چهارم، تکرار در بیان فضیلت مورد نظر و عامل اصلی
به فعلیت در آمدن آن است به منظور بیان توسعه آن فضیلت در ابعاد متنوعش؛
قوله تعالی: «وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ لا تَعْبُدُونَ
إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبی وَ
الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِیمُوا
الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا
مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ.» [4] اصل پنجم، توصیه به اجرای فضیلت
مورد نظر است با تعلیل عاطفی و عقلانی از آن؛ قوله تعالی: «وَ وَصَّیْنَا
الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ
وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّی إِذا
بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی
أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلی والِدَیَّ وَ
أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیَّتِی إِنِّی
تُبْتُ إِلَیْکَ وَ إِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ.» [5] [1]. اسراء/ 23: مکّی. [2]. نحل/ 90: مکّی. [3]. انعام/ 151: این آیه مدنی است. [4]. بقره/ 83: مدنی. [5]. احقاف/ 15: این آیه مدنی است.
نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 82