نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 697
ح- معنا و مفهوم هشتم خشوع
یکی از معانی و مفاهیم خشوع، تذلّل و خواری چهره و به پایین افتادن آن
است که طاقت امتناع و سرپیچی از فرمان الهی در آن نیست: «وُجُوهٌ
یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ.» [1]؛ یعنی آن روز (که قیامت است)، چهرهها آنچنان
ذلیل و خوار و به پایین فروافتاده است که توان سرپیچی از فرمان الهی را
ندارند. چهرهها در آن روز که قیامت است: 1. چهرههایی سفید و نورانی
است، و آنان (که مؤمنین اهل دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر
هستند) در رحمت خدای تعالی جاودانه خواهند بود، و چهرههایی سیاه و تاریک
است، و آنان کافرانی (اهل نفاق و تفرقهافکنی) هستند که بعد از ایمانشان
کفر ورزیدند. آنان در آن روز، عذاب را در برابر کفرورزیشان باید بچشند: «یَوْمَ
تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ
وُجُوهُهُمْ أَ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمانِکُمْ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما
کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ. وَ أَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی
رَحْمَتِ اللَّهِ هُمْ فِیها خالِدُونَ.» [2] 2. و در آن روز که قیامت
است، چهرهها در برابر عظمت و کبریایی حیّ قیوم، ذلیل و خاضع است، و کسی که
ظلم و ستمی را حمل نموده، از پاداش الهی ناامید میباشد: «وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ وَ قَدْ خابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً.» [3] 3.
آن روز (که قیامت است)، چهرههایی شاداب و خوشحال است که تنها به (رحمت)
پروردگارشان نظاره دارند، و چهرههایی عبوس و محزون است، آنان گمان نزدیک
به یقین دارند که عذاب کمرشکنی در مورد آنان انجام شدنی است: «وُجُوهٌ
یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ باسِرَةٌ
تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بِها فاقِرَةٌ.» [4] 4. آن روز (که قیامت است)،
چهرههایی گشاده، خندان و مسرور است، و در آن روز، چهرههایی که صاحبان
عقاید و اعمال فاسد بودهاند، بر آنها گرد و غبار نشسته، و دود و