كه در مرتبت كمال نفس ناطقه گويند و عقل و صورت نوعيۀ انسان هم نامند« فالفاعل للنفس الناطقة امر قدسى مفارق عن الماده و علائقها سواء كانت صورة او نفسا اخرى و ذالك الامر المفارق هو المسمى بالعقل الفعال» (اسفار ج 4 ص 96 و رجوع به ج 3 ص 179-كشاف ص 397 شود).

«و ان النفس الناطقة عند الحكيم عبارة عن جوهر عقلى وحدانى ليس فى عالم العنصرى و لا فى عالم الاثيرى و هو عالم السماوات بل لا يتصور وجوده فى عالم الاجسام لانه لو كان في عالم الاجسام لم يتصور ان يدرك وحدة الحق».

(رسائل صدرا ص 266).

نَفْسِ نَباتى

-نفس نباتى را سه قوت است كه غاذيه،منميه،مولده باشد.

حكما گويند:نفس نباتى عبارت از كمال اول براى جسم طبيعى آلى است از جهت آنكه مبدأ تغذيه و تنميه و توليد مثل است.

و بقول عرفا روح را در موقع ظهور افعال نباتيه نفس نباتى گويند.

(اسفار ج 4 ص 1،11-از اخوان ج 1 ص 241)رجوع به نفس شود.

نَفْسيّاتِ ثَلاث

-مراد از نفسيات سه‌گانه وجود فى نفسه لنفسه بنفسه(ذات حق)و وجود فى نفسه لنفسه بغيره (جواهر)و وجود فى نفسه لغيره بغيره (وجود اعراض)است.

النّفسُ فى وَحْدَتِه كُلُّ القُوى

-مراد از اين عبارت و اصطلاح آنست كه نفس را در عين وحدت و بساطت جلوات و مظاهر متعددى است كه هر لحظه بشكل آن بت عيار در آمد و جلوۀ او در سمع سامعه و در بصر باصره و در شم شامه و در ذوق ذائقه و در لمس لامسه و در مرتبت خيال متخيله و در...مفكره و متصرفه و واهمه و حافظه و...است«النفس فى وحدته التى هى ظل الوحدة التى لواجب الوجود تعالى كل القوى فى مقامين مقام الكثرة فى الوحدة و مقام الوحدة فى الكثرة...» (شرح منظومه ص 209).

«فى بيان ان النفس كل القوى بمعنى ان المدرك بجميع الادراكات المنسوبة الى القوى الانسانية هى النفس الناطقة...» (اسفار ج 3 ص 84).

فالتحقيق عند النظر الدقيق ان فعل كل حاسة و قوة من حيث فعل تلك القوة هو فعل النفس فالابصار مثلا فعل الباصرة ...و كل منها فعل النفس بلا شك فيه» (اسفار ج 3 ص 84).

النَّفسُ وَ ما هُوَ فَوقَها إنيّات مَحْضَه

- مراد اين است كه چون نفوس و ما فوق آنها كه عقول باشند در مرتبت شدت نورانيت و تجرد واقع‌اند گويا وجودات محضه‌اند و بعبارة ديگر چون عقول و نفوس از صادرات اول بوده و بلا واسطه از مبدأ المبادى صادر شده‌اند در مرتبت شدت نورانيت واقع بوده و مثل اينكه وجودات محضه‌اند.

(از شرح منظومه ص 303).

نَفَقات

-(اصطلاح فقهى)نفقه اسم است از انفاق و در شرع چيزى است كه بقاء شىء بر آن موقوف باشد از مأكولات و مشروبات و ملبوسات و اسباب وجوب