فيض‌اند و جواهر عاليه عبارت از حروف عاليه‌اند كه بلا واسطه صادر از نفس رحمانى‌اند كه آنها را كلمات الله التامات هم گويند.

عرفا مرتبۀ تفصيل اسماء و صفات الهى را نفس رحمانى نامند (از اسفار ج 2 ص 99-ج 3 ص 97-ج 1 ص 1،2،191).

نَفْسِ زَكيَّه

-مراد نفوس اولياء الله است.

نَفْسِ سَبُعى

-مراد قوت غضبيه است (اخلاق ناصرى ص 56).رجوع به نفس شود.

نَفْسِ سَماوى

-مراد نفس فلكى است (از شفا ج 2 ص 643،631).

نَفْسِ عاقِلَه

-مراد نفس ناطقه است و نفس عاقله را در اشخاص مردم دو قوت است يكى نظرى نامش عقل نظرى است كه بدان اشخاص دانا و آگه باشند و ديگر قوت عملى نام وى عقل عملى است كه اشخاص مردم بدين قوت كارهاى عقلى كنند از صنايع گونه‌گونه .

(مصنفات ج 1 رسالۀ 1 ص 23 و رجوع به تهافت التهافت ص 545 شود).

«فاما النفس العاقلة للاشياء المسماة بالناطقة عندهم و المراد بالناطقة العاقلة لان النطق اخص ثمرات العقل فى الظاهر فنسب اليها فلها قوتان قوة عاملة».

(تهافت التهافت ص 545).

نَفْسِ غاذيَه

-مراد قوت تعذيه و بالاخره نفس نباتى است (مصنفات ج 1 ص 7 لا رسالۀ 5)رجوع شود .

نَفْسِ فاكِرَه

-مراد نفس عاقله است (مصنفات ج 1 ص 72 رسالۀ 5)رجوع به نفس عاقله شود.

نَفْسِ قُدسى

-نفس را در مرتبۀ ملكۀ استحضار جميع آنچه براى آن ممكن است بر وجه يقين نفس قدسى ميگويند و آن آخرين مرتبت كمال حدس است.

نفوس انبياء و اولياء و نوابغ روزگار كه قبل از آموختن تمام اشياء و حقايق را بقوة حدس در مييابند نفوس قدسيه مينامند (دستور ج 3 ص 414).اما نفس قدسى نفس پيغمبران بزرگ بود كه به حدس پيوندد عالم فرشتگان بى‌معلم و كتاب معقولات بداند (طبيعيات دانشنامه ص 144).

نَفْسِ كُلّى

-نفس مدبر عرش را نفس كليه گويند (كشاف ص 546).

اخوان الصفا آرند:كه نفس كلى روح عالم است«و اعلم ان النفس الكليه هى روح العالم» (رسائل اخوان ج 2 ص 113).

«و اعلم ان النفس الكليه سترجع الى عالمها الروحانى و محلها النورانى(اخوان ج 3 ص 333) «و نفس الكلية ايضا هى صورة روحانية فاضت من العقل الكلى الذى هو اول الموجودات» (اخوان ج 3 ص 230 رجوع شود به ص 191).

اهل ذوق گويند:اين عالم از محيط فلك اعلى تا بمركز تحت الثرى يك شخص است كه او را عالم كبير خوانند و نفس