غيوب كه نازل است از حضرت محبوب و عبارت از ترويح قلوب است بلطائف غيوب و صاحب انفاس ارق و اصفى است از صاحب احوال و صاحب وقت مبتدى است و صاحب انفاس منتهى است.

پارۀ از تركيبات نفس در معنى فلسفى و عرفانى

نَفْسِ أعْلى

-بدان كه ما در پيش گفته‌ايم كه انفس غايب كه ملكوت اين جهانند چهارند يكى نفس اعلى كه آن را اسرافيل نام است و كار وى روح دميدن است و روان دادن در اجسام.

نَفْسِ امّارَه

-مراد نفوس پست‌اند كه تابع هوا و هوس بوده و بر حسب دستورات مهلكه انسان را وادار بكارهاى زشت ميكنند و بالاخره روح انسانى را باعتبار غلبۀ حيوانيت نفس اماره گويند «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمّٰارَةٌ بِالسُّوءِ» (قيصرى ص 10).

نَفْسُ الأمر

-كلمۀ نفس الامر يعنى حد ذات هر شىء و بعضى گفته‌اند مراد مرتبۀ عقل فعال است و عقل اول و نفس كليه را نيز نفس الامر نامند و عالم امر يعنى عالمى كه روح و حقيقت عالم اجسام است نفس الامر گويند.

(اسفار ج 3 ص 88،170-ج 4 ص 108 ج 1 ص 33،56-كشاف ص 1403).

نفس انسانى-و نفس انسانى را نفس حيوانى جدائى ندارد در مردم هم چنانكه مردم بودن مردم از جانور بودنش جدا نيست و جانور بودنش مردم بودنش بود و در ديگر جانوران جانور بودن جدا گشت از مردم بودن و از اين است كه رتبت نفس حيوانى در مردم از رتبت ديگر جانوران بر گذشت هم در قوت ادراك خيالى و وهمى و هم در قوت فعل و حركت.

(مصنفات ج 1 رساله 1 ص 25- رجوع شود به اسفار ج 4 ص 11- 112).

نَفْسِ بَهيمى

-مراد قوت شهوانى و نفس شهوانى است (مصنفات ج 1 رسالۀ 1 ص 34.

47-اخلاق ناصرى ص 54)رجوع به نفس شود.

نَفْسِ حِسّى

-مراد نفس حيوانى است كه منشأ حس و حركت است (جامع الحكمتين ص 149-شفا ج 2 ص 635).

نَفسِ حَيْوانى

-نفس حيوانى عبارت از جوهر بخارى لطيفى است كه منشأ حيات و حس و حركت است رجوع به نفس و (اسفار ج 4 ص 11 و مصنفات بابا افضل ج 1 رسالۀ 5 ص 39)شود.

نَفْسِ رَحْمانى

-صدر الدين گويد:

همان طور كه نفس انسانى موجب پيدايش اصوات و الفاظ مختلف باشكال و هيآت خاص بوده و منشأ آن همان بيست و هشت حرف اصلى است موجودات عالم با خواص و اطوار و انحاء مختلف خود از عالم غيب الغيوب بواسطۀ فيض حق باطوار و اشكال و هيآت مختلف درآمده است و بنا بر اين مراد از نفس رحمانى فيض وجودى حق تعالى است كه تمام ممكنات مراتب تعينات