و 162 و 166).

تركيبات در معانى فلسفى

مَعْلولِ إِبْداعى

-معلولات ابداعى عبارت از عقول مجرده‌اند كه موجودات ابداعى‌اند و بصورت مفرد عقل اول است.

(قبسات ص 118-اسفار ج 3 ص 161).

رجوع به ابداع شود.

مَعْلولاتِ أربَعَه

-(اصطلاح فلسفى) مراد از معلولات اربعه كه در مقابل علل اربعه‌اند عبارتند از:

1-مصنوعات بشرى 2- مصنوعات طبيعى كه معادن و نبات و حيوان باشد 3-مصنوعات و موجودات نفسانى بسيطه كه افلاك و كواكب و عناصر اربعه باشند 4-موجودات روحانى الهى كه هيولى و صور مجرده و نفس و عقل باشد.

(اخوان الصفا ج 3 ص 337).

مَعلولاتِ قاهِرَه

-(اصطلاح فلسفى) مراد انوار قاهره است رجوع بانوار قاهره و (مجموعۀ دوم ص 184)شود.

مَعْلولِ أخير

-(اصطلاح فلسفى) معلول اخير عبارت از معلولى است كه خود علت براى چيزى ديگر نباشد (دستور ج 3 ص 294).

مَعْلوم

-(اصطلاح فلسفى) معلوم در مقابل مجهول است و چيزى است كه شناخته شده باشد معلوم بر دو قسم است معلوم بالذات و معلوم بالعرض.

در زير عنوان كملۀ علم بيان شد كه علم بصور حاصله يا مرتسمه يا منطبعهو يا متمثله در ذهن بالذات و بامور عينى خارجى كه ما بازاء آن صور است بالعرض و بواسطۀ صور آنها ميباشد.

صدر الدين گويد:آنچه بر آن اطلاق معلوم ميگردد بر دو قسم است يكى آنچه وجودش فى نفسه عبارت از وجود آن براى مدرك بوده و صورت عينى آن بنفسه صورت علمى آن ميباشد و آن معلوم بالذات است.

و ديگرى آنچه وجودش فى نفسه غير وجودش براى مدرك بوده و صورت عينى آن بنفسه غير از صورت علمى آن ميباشد و آن معلوم بالعرض است و هرگاه گفته شود علم عبارت از صور حاصلۀ از شىء است نزد مدرك مراد از معلوم در اين صورت امرى است كه خارج از قواى مدركه باشد و هرگاه گفته شود علم عبارت از حضور صورت شىء است براى مدرك مقصود علمى است كه نفس معلوم است و در هر دو قسم معلوم حقيقى و مكشوف بالذات صورت شىء است كه وجود او وجود نورانى است و غير مادى است«ان الذى يطلق عليه اسم المعلوم قسمان احدهما هو الذى وجوده فى نفسه غير وجوده لمدركه و صورته العينية غير صورته العلمية و هو المعلوم بالعرض و ثانيهما هو الذى وجوده فى نفسه هو وجوده لمدركه و صورته العينية هى بعينها صورته العلمية و هو المعلوم بالذات (اسفار ج 3 ص 31 و 161-شفا ج 2 ص 466 اخوان ج 2 ص 334) رجوع بعلم شود.

مَعْلومِ بِالعَرَض