رجوع شود به مصباح الهدايه ص 100).

رودبارى گويد:«المشاهدات للقلوب و المكاشفات للاسرار،و المعاينات للبصائر و المراعات للابصار» نهرجورى گويد«مشاهدة الارواح تحقيق و مشاهدة القوب تشريف»و گفته‌اند «المشاهدة اطلاع القلوب بصفاء اليقين» (طبقات ص 465،380،358) قيصرى گويد مشاهدۀ امور گاهى در خواب است و گاه در بيدارى و آنچه در بيدارى مشاهده شود يا امور حقيقيه باشد در نفس الامر و يا امور خياليه صرفه شيطانيه و از اين جهت است كه سالك را مرشدى لازم است كه او را از مهلكات نجات دهد.

(قيصرى ص 22،31) خواجه عبد الله گويد:مشاهده نهال حقايق يقين است،بيرون از تعلم و تلقين است.

مشاهده دورست از خيال و ظنون،هم باسرارست و هم بعيون.

آنكه بسر است چشم ازو محجوبست و آنكه بچشم است چشم در وى مغلوب.

طلوع اين خورشيد از يك شرقست اما در اهل مشاهدت فرقست.

مشاهدۀ يكى در حال مشاهدۀ خلق است و يكى در مشاهدۀ حقيقت غرق است.

آن را كه ننمودند در آن چه بود كه ديد و آن را كه نمودند در آن نمود نرسيد.

كسى كه از پروانه خبر نجويد پروانه از حال حرقت سمر نگويد.

هر كه آن جمال ديد از آن پس از دلو جان و مال ببريد.

نثار جمال دوست جز جان نباشد و دوست بجان گران نباشد.

(رسائل خواجه عبد الله ص 125 و رجوع شود به لمع ص 331).

اى دل ز طريق عقل پا بيرون نه
آنگاه قدم بر قدم مجنون نه
بعضى از تركيبات:معدن مشاهدت، درياى مشاهدت،لذت مشاهدت،مشاهدۀ انوار،محو مشاهدت،سلطان مشاهدت.

مُشَبَّهات

-(اصطلاح منطقى)اما مشبهات مقدماتى بوند كه بحيله چنين نمايند كه ايشان حق‌اند يا مشهورند يا مقبول يا مسلم يا آنكه بايشان ماند و به حقيقت كه ايشان نبوند.

(از دانشنامه بخش منطق ص 125).

شهاب الدين سهروردى گويد:

مشبهات-مشبهات عبارت از قضايائى است كه عقل از جهت مشابهتى كه با امورى ديگر دارند به آنها حكم ميكند و اين قضايا تزوير كنند و بسبب تزويرى كه آنها راست انسان را بامرى رايج و واجب القبول باشتباه اندازد و خود را مشابه و شبيه آن نمايند و ما در باب مغالطه آنچه لازم است در اين باب بياوريم، و بطور كلى بايد گفت كه در برهانهاى علمى بجز قضاياى يقينى بكار برده نشود خواه فطرى باشند و خواه در قياس درست و صحيحى باشد كه آن مبتنى بر امور فطريه بود،در هر حال بايد مفيد يقين باشد.

(رجوع شود به شرح حكمة الاشراق