شوند،و يا گمان مى‌برند كه آنان فريب خورده‌اند و هدف آنان باطل نشان دادن حقايق است.و از اين راه مقام و موقعيت آنان را كه حقايق را اندر يافته‌اند پست نشان مى‌دهند و بلا ارزش،و همين گونه انديشه‌ها،بسيارى از آنان را بر آن مى‌دارد كه گمان برند همۀ مردم در مدعاى خود كه حقايق را اندر يافته‌اند دروغگو هستند و فريب خورده‌اند،و همين گونه انديشه‌ها بسيارى از آنان را حيران و سرگردان مى‌كند و پاره‌اى از آنان را بر آن مى‌دارد كه گمان كنند كه هيچ يك از مدركات و معارف انسانى حقيقت ندارد.

و هر كس كه گمان برد چيزى را اندر يافته است و به امرى معرفت حاصل كرده است دروغگو است در حال كه خود در آنچه مى‌گويند نه (رجوع شود بترجمه سياسات مدينه فارابى ترجمه نگارنده ص 158-202 و رجوع شود به آراء اهل مدينۀ فاضله ترجمۀ نگارنده ص 345-351)

مَدينۀ جَلاّدين

-(اصطلاح اجتماعى) مراد از مدينه جلادين همان مدينۀ تغلب است كه افراد هر يك كوشش دارند بر ديگرى غلبه يابند و غرض ايشان بدست آوردن مقام و جاه است نه خدمت و تعاون و بدنبال راههائى ميروند كه تسلط خود را بر ديگران ثابت كنند و غالب بر خون و حاكم بر ناموس مردم شوند و از اين جهت آن را مدينه جلادين گويند و رئيس آنها نيز رئيس جلادين است.

(سياسات مدنيه ص 64).

مَدينۀ جَماعِيَّه

-(اصطلاح اجتماعى)مدينه جماعيه عبارت از مدينه‌ايست كه هر يك از افراد آن مطلق العنان باشند در آنچه بخواهند و مردم آن در استفاده از اوضاع زندگى برابر باشند و سنت و رويۀ آنها بر مبناى تساوى استوار شده باشد و فضل و برترى در ميان آنها نباشد و بالاخره مردمش آزادى كامل داشته باشند و در اين گونه مدينه‌ها هيچ كس بر هيچ كس امتيازى نداشته باشد و رئيس آنها بر حسب نظر مرءوسين انتخاب شود و عمل او مطابق ميل و اراده آنها باشد (سياسات مدنيه ص 69) «و هى التى قصد اهلها ان يكونوا احرارا يعمل كل واحد منهم ما يشاء لا يمنع هواه فى شىء اصلا...لملوك الجاهلية على عهد مدنها ان يكون كل واحد منهم انما يدبر المدينة التى هو مسلط ليحصل هواه و ميله...» (آراء اهل المدينة ص 91)

مَدينۀ يَسّارَه

-(اصطلاح اجتماعى) مدينۀ لهو و لعب را مدينۀ يساره گويند.

مدينه شقوه

-(اصطلاح اجتماعى) از اقسام حكمت عملى است و آن كشورى باشد كه مردمش به تمتعات و بهرهاى مادى توجه كنند و غايت زندگى را لذات مآكل و مشارب و لهو و لعب دانند.

(از آراء اهل مدينه ص 91).

مَدينۀ ضارَّه

-(اصطلاح اجتماعى) و از اقسام حكمت عملى است و آن كشورى است كه مردمش را آراء و عقايد فاسده باشد و پاى‌بند بخرافات و موهومات باشند و رئيس آن خود را ملهم از ناحيه