جز آنچه در حقيقت سعادت نهايى است و افعال و اعتقاداتى بدانها تلقين و براى آنان ترسيم شده باشد كه به وسيلۀ هيچ كدام نتوان به سعادت حقيقى رسيد.

نَوابِتِ مدينه‌هاى فاضِلَه

نوابت در مدينه‌هاى فاضله خود بر چند گروهند،گروهى از آنان افرادى هستند كه به افعال و اعمالى كه موجب سعادت حقيقى است تمسك مى‌كنند و لكن قصد و غرض آنان از آن كارها و اعمال رسيدن بدان سعادت نمى‌باشد و بلكه از انجام آن اعمال چيز ديگرى را طالبند يعنى امورى را كه مى‌توان از راه تظاهر به فضيلت بدانها رسيد.مانند رسيدن به كرامت،رياست،ثروت يا غير آن اين گونه افراد را شكارگر نامند.

گروهى ديگر كسانى هستند كه اصولا به هدفهاى مدينه‌هاى جاهله گروش دارند و اميال و اغراض آنها را طالبند،نهايت سنت قوانين مردم مدينه مانع از آنها مى‌باشد به ناچار تكيه بر كلمات و الفاظ قانونگذارى مى‌كنند و كلمات قانونگذار را در سنت‌ها و توصيه‌هايش مورد تأويل قرار مى‌دهند و موافق با خواست و اميال خود تأويل مى‌نمايند و حتى از راه تأويل خواست و اميال خود را زيبا مى‌نمايند اين گونه افراد را محرفه نامند.

گروهى ديگر قصد تحريف ندارند و لكن به واسطۀ قصور فهم خود و نارسائى آنان به هدف و قصد قانونگذار و نقصان و كوتاهى علم آنان به سخنان شارع، سنت‌ها و مسائل مربوط به قوانين و سنت‌هاى مدينه را بدين جهات واژگونهمى‌فهمند يعنى برخلاف هدف و قصد شارع،و بنا بر اين كارها و اعمال آنان خارج از خواست رياست مدينۀ فاضله خواهد بود،و گمراه‌اند،در حال كه خود نمى‌داند كه گمراه‌اند، اين گونه افراد را مارقه نامند.

گروهى ديگر كسانى هستند كه آنچه ذكر شد در قوۀ متخيلۀ خود حاضر مى‌كنند و تقريبا معرفت خيالى نسبى بدانها دارند،لكن بدان چه ازين اصول مى‌دانند نمى‌گروند و در حقيقت قانع نمى‌شوند و به وسيلۀ بيانات خود اقدام به بطلان آنها هم مى‌كنند هم براى خود و هم براى غير خود،و البته اين كارها را نه براى عناد با مدينۀ فاضله مى‌كنند و بلكه طالب حقند و مى‌خواهند راهنمائى شوند.

البته كسانى كه درين وضع و حالند بايد در مقام تربيت و راهنمائى آنان برآمد و به طبقۀ بالاتر از متخيلات موجودشان هدايت كرد،امورى كه قابل ابطال با آن گونه گفتارها نباشد،حال اگر قانع شدند كه مطلوب حاصل است و رها مى‌شوند و اگر نشدند و مجددا به موارد شك و ايراد و عنادى كه ممكن است يابند واقف شدند و ايراد كردند باز هم به وسيلۀ امور متخيلى بالاتر بايد با آنها بحث شود و همين طور تا آن‌گاه كه به وسيلۀ امورى از اين نوع،نهايت در مراتب بالاتر قانع شوند و هرگاه چنين پيش آيد كه مطلقا به وسيلۀ اين گونه امورى كه فراخور آنها است و از متخيلات و تمثيلات است قانع نشوند بايد به وسيلۀ طرح حقايق و طرح مسائل ديگر عقلى با آنها وارد