همۀ آنها و يا هر چه از آنها پيش آيد بايد درين راه به كار بسته شوند.و هر گاه در افادۀ مقصود متفاوت و متفاضل باشند قهرا بايد از آن قسمت استفاده كرد كه در تجسم حقايق كاملتر باشد،و موارد نقض و ترديد در آنها يا اصلا نباشد و يا كم باشد و يا نهان باشد،و در مرتبت بعد آنچه نزديكتر به حقايق است و آنچه از محاكيات ازين قبيل نباشد بايد بدور انداخته شود.

مراتب و گوناگونى مدينه‌ها

مدينه‌هائى كه ضد و در برابر مدينۀ فاضله‌اند عبارتند از:مدينۀ جاهله، مدينۀ فاسقه و مدينۀ ضاله و بالاخره گروههاى خودرو و خودسر در مدينۀ ضاله و فاضله،زيرا انسانهاى خودسر در مدينۀ فاضله در حكم علف‌هاى هرزۀ مزارع گندم است و يا در حكم خارى است كه بين زراعت روئيده مى‌شود و يا در گياهان غير سودمند و زيان‌آور به زراعت يا درخت است.

در مرتبۀ بعد مردمان بى‌شعورى كه طبيعة در حكم حيوانات‌اند كه اين گونه انسانها طبيعتا نمى‌توانند مدنى و پاى‌بند به اصول مدنى باشند،و اجتماعات آنان نيز اجتماعات مدنى نمى‌باشد،و بلكه پاره‌اى از آنان در خلق و خوى حيوانات انسان نما مى‌باشند،و پاره‌اى ديگر به مانند حيوانات وحشى‌اند،و سرانجام پاره‌اى ديگر به مانند حيوانات درنده‌اند، و بدين ترتيب پاره‌اى از آنها مسكن و مأواى خود را در بيابانها برمى‌گزينند و به طور پراكنده زندگى مى‌كنند و پاره‌اىبه صورت اجتماع،و لكن در زندگى و اعمال مربوط به آن به مانند حيوانات وحشى‌اند و پاره‌اى از آنان مسكن خود را به نزديك شهرها بر مى‌گزينند.

پاره‌اى از آنان صرفا عادت به خوردن گوشت خام دارند و پاره‌اى ديگر به مانند حيوانات از گياهان بيابان مى‌چرند و پاره‌اى حيوانات را پاره مى‌كنند و مى‌خورند عينا به مانند حيوانات درنده.

اين گونه مردمان معمولا در حواشى و اطراف و كناره‌هاى مدينه‌ها و مساكن و مناطق معموره زندگى مى‌كنند يعنى در منتهى اليه شمال معموره و يا منتهى اليه جنوب معموره.

نظامى كه دربارۀ اين قبيل انسانها اعمال مى‌شود بايد در حدود حيوانات باشد يعنى آن دسته از آنها كه در حدود انسانى مى‌توانند مورد بهره‌ورى قرار گيرند در شهرها به صورت برده درآيند و مورد بهره‌بردارى قرار گيرند و درست به مانند حيوانات از آنها بهره‌كشى شود و آن دسته كه اصولا مفيد نمى‌باشند و يا حتى زيان آورند بايد با آنها همان كارى شود كه با حيوانات زيان‌آور مى‌شود و قهرا نسبت به فرزندان اين گونه افراد و يا حتى فرزندان همۀ مردم مدينه كه از لحاظ فكرى در حدود حيوانى باشند بايد بدين سان عمل شود.

مدينه‌هاى جاهِليَّه

مردم مدينه‌هاى جاهله كه داراى نوعى از زندگى مدنى مى‌باشند جزء ملتهاى مدنى به حساب مى‌آيند و اجتماعات آنها خود اشكال گوناگون دارد به شرح