(دانشنامه ص 127).

در دستور است كه مخيلات عبارت از قضايائى هستند كه در نفس اثر شگفت‌آورى گذاشته و موجب قبض و بسط شوند و قياسى كه مركب از متخيلات است شمر نامند.

(دستور ج 3 ص 231)و رجوع شود به مجموعۀ دوم مصنفات ص 42).

مُخَصِّصاتِ انواع

-(اصطلاح فلسفى) مراد از مخصصات انواع همان صور نوعيه است(اين اصطلاح باين معنى در عبارات صدر الدين ديده شده است) (از اسفار ج 2 ص 150).

مُداخَلَه

-(اصطلاح فلسفى)دو امرى كه اجزاء آن دو در يكديگر داخل گردد بتمامه بطورى كه هر دو شاغل يك مكان شوند متداخل گويند و در زير عنوان كلمۀ تداخل بيان شد كه اين امر محال است.

(از شفا ج 1 ص 83).

مَدارات

-(اصطلاح هيوى)مدارات روزها عبارت‌اند از دايرۀ‌هائى كه موازى معدل النهارند بطرف شمال و جنوب و بر نقطه‌هاى فلك البروج گذرند.

رجوع به مدارات يوميه شود.

مَداراتِ عَرْضى

-(اصطلاح هيوى) و دوائرى را گويند كه موازى با دائرة البروج بود و دوائرى بود كوچك كه جزء فلك هشتم يا ثوابت‌اند

مَدارِ ماه

-(اصطلاح هيوى)مدار ماه در سطح منطقة البروج نبود و مقاطع با آن بود بر دو نقطۀ مقابل و چون اين منطقه مقاطع منطقۀ جوزهر بود يعنى جوزهرى كه داخل در سطح منطقة البروج است پس مقاطع منطقة- البروج نيز ميباشد.

مَداراتِ يَوميَّه

-(اصطلاح هيوى) دوائرى را گويند موازى با دايرۀ معدل النهار رجوع به معدل النهار شود.

مَدارِج كمال

-(اصطلاح عرفانى) مراد مراحل كمال و استكمال است.

(از مصنفات ج 1 رسالۀ 1 ص 49).

رجوع باستكمال شود.

مُدَبِّر

-(اصطلاح فلسفى)مدبر اسم فاعل از تدبير است (كشاف ص 465) اين كلمه در فلسفه اشراق بكار برده شده است و بطور مطلق مراد نفوس فلكيه و انسيه است (از ش ص 368)

مَدارِكِ احْكام

-(اصطلاح فقهى) مدارك احكام فقهى در اسلام نزد شيعه چهارند كتاب،سنت اجماع و عقل.

(از قواعد 25 ص 29)

مُدام

-(اصطلاح عرفانى)شراب و مى وحدت است كه عارف كامل همواره از آن سرمست است.

حافظ گويد:

زاهدى را كه نبودى چون صوامع جايى
بين كه در كنج خرابات مقام است امروز
صوفيان سرخوش و پيمانۀ مى در گردش
چشم بدو دوز كه خوش شرب مدام است امروز
مولوى گويد:

امروز سماع است و مدامست و سقايى
گردان شده بر جمع قدحهاى عطايى
فرمان سقى الله رسيدست بنوشيد