هر كه خواهد ولايت تجريد
وانكه جويد بدايت توحيد
بر در شه گداى نان خواهد
باز عاشق غذاى جان خواهد
عاشقان جان و دل فدا كردند
ذكر او روز و شب خدا كردند
و مجاهدت با نفس بسى دشوارتر است تا جهاد با دشمن در ميدان نبرد، و ثمرۀ مجاهدت تقرب بحق و قذف انوار ربانى است در دل مجاهد و آن بر چند قسم است كه عبارت از«مجاهدة الكشف و الاطلاع و مجاهدة القلب و مجاهده الاستقامة و مجاهده التقوى»

مُجْتَث

-(اصطلاح ادبى)اسم مفعول از اجتثاث يعنى استيصال و در عروض اطلاق بر بحرى شود و آن بحر مستفعلن فاعلاتن باشد چهار مرتبت.

(از كشاف ص 211).

مُجْتَهِد

-يعنى كوشش‌كننده و ساعى در كار و در شرع كسى است كه در اثر آموختن مبادى دين و علوم فقه بمرتبۀ رسيده باشد كه بتواند احكام شرعى و فرعى را باستناد ادله و مأخذ استخراج و استنباط كند و مجتهد مطلق كسى است كه قوه و ملكۀ استنباط تمام مسائل شرعى را داشته باشد در مقابل مجتهد متجزى رجوع شود به تجزى،اجتهاد،متجزى و رجوع شود به (قوانين ج 2 ص 136،244، موافقات ج 4 ص 173-كشاف ص 219).

و بالجمله:

اجتهاد در لغت تحمل مشقت باشد ومجتهد كسى است كه او را ملكه استنباط احكام شرعيه باشد و يا كسى است كه او را قدرت استنباط احكام شرعيه باشد باستناد ادلۀ اربعه و بالجمله اجتهاد استفراغ وسع فقيه است در تحصيل ظن بحكم شرعى و فقيه كسى است كه در اثر ممارست و كسب معلومات مقدماتى و غور و خوض در احكام و مسائل دينى و اخبار متكفل بيان احكام باستناد ادلۀ مربوطه،مسائل حلال و حرام دينى را دريابد و بدان عمل كند،مقدمات اجتهاد علم عربيت،معانى و بيان،منطق،علم دراية الحديث،اصول و كتب فقهيه استدلاليه،اخبار و آيات مربوط باحكام است كه سرانجام موجب حصول ملكۀ شود كه بتواند رد الفرع الى الاصول كرده و مسائل را دريابد پس مراد از فقيه كسى است كه صاحب استعداد و قابليت باشد براى فيضان علم باحكام شرعيه فرعيه بسبب آنكه عالم بمبادى و ادله بوده و علاوه داراى قوت قدسيه باشد چنين شخص از جهت آنكه رد فرع باصل ميكند مجتهد نامند و عمل او را اجتهاد و از جهت حصول علم براى او فقيه باشد پس فقه عبارت از علم باحكامى است كه ناشى از ادله خاص باشد و اجتهاد استنباط احكام باشد از ادله و استنباط مقدم بر علم باشد.آنچه از راه اجتهاد بدست آيد گاه ظنى است و گاه قطعى و در هر صورت بر مجتهد حجت باشد و همين طور بر كسانى كه از آن مجتهد تقليد مينمايند زيرا مفروض اين است كه باب علم مسند است و بدين جهت ظن جانشين علم ميشود رجوع بانسداد باب علم و حجيت ظن و