(از دستورنامه ص 21).

و در اصول ضد محكم است و محكم چيزى است كه مقصود از آن دانسته ميشود و راهى براى تأويل در آن نباشد بر خلاف متشابه كه وجوه تأويلات متضاد در آن راه دارد.

(از كشاف ص 782).رجوع به محكم شود.

مُتَشافِعان

-(اصطلاح فلسفى)متشافعان دو امرى ميباشند كه منقسم نشوند ميان اول و ثانى ايشان چيزى از نوع ايشان نباشد مانند نقطه و نقطه (از درة التاج جملۀ سوم از فن دوم ص 96).

مُتَشَبِّه مُبْطِل

-(اصطلاح عرفانى) كسانى‌اند كه خود را در زمرۀ صوفيان اظهار كنند و از حليت عقايد و اعمال و احوال ايشان عاطل و خالى باشند و ربقۀ اطاعت از گردن برداشته‌اند و گويند تعبد باحكام شريعت وظيفۀ عوام است كه نظر آنها بر ظاهر است و اما حال خواص و اهل حقيقت از آن عالى‌تر است كه برسوم ظاهره مقيد شوند.

متشبهان مبطل بر چند قسم‌اند:

1-كسانى كه خدمت خلق را دام منافع دنيوى خود كرده باشند تا بدان سبب استجلاب اقوات از اوقاف و اسباب ميكند و اگر آن را در تحصيل غرض و تيسير مراد خود مؤثر نه بيند ترك كند و اين چنين كس متخدم و متشبه مبطل است و بالجمله متشبهان بر چند دسته‌اند:

كسانى كه خدمت خلق را دام منافع دنيوى خود كرده باشند تا بدان سبباستجلاب اقوات از اوقاف و اسباب ميكنند و اگر آن را در تحصيل غرض و تيسير مواد خود مؤثر نه بيند ترك كنند و اين چنين كس متخادم و متشبه مبطل بخادم است.

2 كسانى كه از براى قبول خلق ترك زينت دنيا نمايند و خاطر از جمع اسباب دنيوى بازگيرند و بدان طلب تحصيل جاه كنند در ميان مردم و مردم پندارند كه آنها از دنيا اعراض كرده‌اند و ممكن است بر ايشان حال خودشان مشتبه گردد كه اين طائفه را مرائيه و متشبه مبطل بزهاد خوانند.

3 كسانى كه دعوى استغراق در بحر فنا و استهلاك در عين توحيد كنند و حركات و سكنات خود را بهيچ وجه بخود اضافت نكنند و گويند حركات ما همچون حركات ابوابست كه بى‌محرك ممكن نبود اين طائفه را متشبه مبطل بمجذوبان نامند (مقدمه نفحات ص 15).

4 كسانى كه ظاهر آنها برسوم فقر متوسم بود و باطن بحقيقت آن غير مطلع و مرادشان بجز دعوى نبود اين طائفه متشبه مبطل بفقرا و مرائيه‌اند 5 كسانى كه دعوى اخلاق كنند و بر اظهار فسق و فجور مبالغت نمايند و گويند مراد از اين كار ملامت خلق و اسقاط نظر مردم است اين دسته را متشبه مبطل بملاميه گويند (از مقدمه نفحات ص 15).

6 كسانى‌اند كه نظر آنها در عبادت كردن قبول و اقبال خلق بود و در دل ايمان بثواب آخرت نداشته باشند كه آنها را متشبه مبطل بعابد خوانند .