گفتار نبى

«فيما سقت السماء العشر» كه بيان تفصيل زكاة است و فعل باشد مانند كتابت،عقود و اشارات و انجام آن بتفصيل از طرف معصوم چنانكه حضرت رسول با فعل و عمل خود تفصيل نماز و حج را براى مؤمنان بيان كردند و در هر حال قطعى است كه تأخير بيان مجمل از وقت حاجت ناپسند و زشت است زيرا نتيجۀ آن تكليف ما لا يطاق است لكن تأخير بيان از وقت خطاب جائز است براى مصالح خاص از جمله آزمايش مكلف و تحريض آن بر فعل در اين مورد نيز بعضى از اصوليان روا ندانند و بعضى گويند در مثل عام و مطلق روا نباشد حتى از وقت خطاب اما در مواردى كه اصولا ظهورى ندارد و مجمل محض است تأخير بيان آن از وقت خطاب روا باشد.

در اصول ارشاد آمده است:

مبين گاهى بفتح عين(بصيغۀ اسم مفعول)و زمانى بكسر عين(بصيغۀ اسم فاعل)استعمال ميشود.

1-مبين(بفتح عين)آن كلامى است كه دلالتش بر معنى مراد واضح و هويدا باشد و آن بر دو قسم است مبين بالذات- مبين بالغير مبين بالذات آن است كه وضوحش ناشى از كلام باشد مانند ضرب زيد عمروا كه دلالتش بر معنى مراد واضح و وضوحش نيز ناشى از خود كلام است.

مبين بالغير آن است كه وضوحش بوسيلۀ انضمام بكلام ديگرى باشد ماند اكرم العلماء الا بعضهم-لا تكرم زيدا العالم-كلام اول گر چه بخودى خود مجملاست ولى پس از انضمام بكلام دوم(كه بيان‌كنندۀ معنى بعض ميباشد)مبين و متضح الدلالة گرديده است-پس وضوح آن ناشى از انضمام بغير ميباشد.

مبين خواه بالذات باشد خواه بالغير بدو قسمت تقسيم ميشود:

1-نص 2-ظاهر هرگاه دلالت كلام را بر معنى مراد طورى واضح و آشكار باشد كه احتمال معنى ديگرى در آن نرود آن را نص گويند مانند ضرب زيد هرگاه دلالت آن بر معنى مراد بآن درجه از وضوح و قطعيت نپيوسته باشد يعنى دو معنى از آن محتمل گردد يكى راجح و ديگرى مرجوح در اين صورت طرف راجح را ظاهر و طرف مرجوح را مؤول گويند.

مثلا از كلمۀ فاقطعوا در آيۀ اَلسّٰارِقُ وَ السّٰارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمٰا دو معنى محتمل ميگردد يكى جدا ساختن دست‌ها از بدن-و ديگرى مجروح ساختن آنها معنى اول كه راجح است معنى ظاهرى و معنى دوم كه مرجوح است معنى مؤولى ميباشد.

2-مبين(بكسر عين) توضيح‌دهندۀ كلام سابق الذكر را مبين گويند و آن بر دو قسم است:

1-مُبَيَّنِ فِعْلى 2-مُبَيَّنِ قَولى مبين فعلى:مثلا اگر معصوم بمجرد نزول آيۀ وَ أَقِيمُوا الصَّلاٰةَ باعمالى كه متضمن قيام و قعود و ركوع و سجود