اول ايشان از ششم روز فروردين‌ماه است.

و آنگه پيوسته بر نظام خويش روند تا بآخر سال.

سال ايشان دو گونه است،يكى بسيطا بعبرى اى بسيطه.و ديگر عبورا اى كبيسه.

و هر يكى ازين هر دو گونه سه قسم شود.

نخستين حسارين اى ناقصه و كم،و اين آنست كه اندرو هر يكى از ماه مرحثون و كسليو كم باشد بيست و نه روز.و دوم شلاميم اى تمام.و گر او را زايد نام كردندى خوبتر بودى.و اين آنست كه اندر و هر يكى از اين دو ماه كه گفتيم تمام باشد سى روز.و سوم كسدران اى معتدله بر حال خويش.و اين آنست كه اين دو ماه اندرو بر آن اندازه بود كه در جدول نهاديم،مرحثون كم و كسليو تمام.و اين شرطها از آن لازم همى‌شود كه روا ندارند سر سال را كه بروز يكشنبه يا چهارشنبه يا آدينه آيد و هيچ ماه ديگر تا از نهاد خويش نگردد.

هندوان روز را ببسيار اندازه‌هاى مختلف دارند.وز آن يكى سورمان اى اندازۀ آفتابى.و معنى روز آفتاب يك پاره از سيصد و شصت و شش پاره از سال آفتاب.و ديگر چندرمان اى اندازۀ قمرى.

و معنى روز قمرى كه او را تت خوانند يك پاره از سيصد و شصت پاره از سال قمرى.و سيوم نكشترمان اى اندازۀ منازلى.

و معنى روز منازلى آن مدت است كه قمر بدو يك منزل ببرد از منازلهاء خود بيست و هفت.و چهارم سابن‌مان اى اندازۀ طلوعى و معنى روز طلوعى آنك از برآمدن آفتاب تا برآمدن او ديگر باره.و اين روز محسوساست و زين جهت او را نيز روز مردمان خوانند.و هر كه شمسى و قمرى دانست، او را پيداست كه روز شمسى افزونتر است از روز طلوعى.و روز قمرى كمتر از روز طلوعى.و آنچ پيشتر گفتيم از ماه قمرى كه بيست و نه روز است بروزهاى طلوعى است.و آنچ اندر جدول نهاديم ماههاى هندوان را،آن بروزهاى قمرى است زيرا كه هر يكى پاره‌ايست از سى پاره ميان دو اجتماع ميانه.

هندوان هر روزى را نامى دارند و خداوندان فرشتگان كه آن را ديو خوانند.

و همچنان نيز سغديان و خوارزميان و مانندۀ ايشان نامها دارند هر روزى را از ماه،و لكن سخت مشهور نه‌اند و زود تباه شود بنسخت كردن بى‌تيمار،و بدين مشهورى كه روزگار هفته است ميان جهانيان و برخاستن خلاف از ميان ايشان اندرو.و پارسيان بكار نداشتند و لكن روزها را نامها داشتند اندر ماه و همى‌گفتند از بهر تسبيح كه اين نامهاى ايزد و فرشتگان‌اند.

آنگه مردمان لغت تازى مانندگى را هر شبى از شبهاى ماه تازى نامها بيرون آوردند.و عرب باديه از آن ياد نكردند مگر اندكى.و تكلف و سردى اندر آن سخت پيداست.

(رجوع شود به التفهيم ص 230، 235)

ماه رُوى

-(اصطلاح ذوقى)ماه روى مظهر تجليات را گويند در ماده اعم از آنكه در حال بيخودى باشد و يا هشيارى و تجليات صورى را كه سالك بر كيفيت آن