responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر    جلد : 3  صفحه : 1393

فعل و ترك احتياج بداعى زائد بر ذات داشته باشد و فاعل و شاعر بفعل خود باشد.

(از شرح منظومه ص 112-اسفار ج 1 ص 213).رجوع بفاعل شود.

فاعِلِ بِالقُوَّة

-(اصطلاح فلسفى) فاعليت هر چيزى را براى اثرى كه ممكن است ازو صادر شود فاعل بالقوة گويند (اسفار ج 1 ص 158).

فاعِلِ جُزئى

-(اصطلاح فلسفى) رجوع بفاعل و اسفار ج 1 ص 157) شود.

فاعِلِ خاصّ

-(اصطلاح فلسفى) كه منشأ صدور فعل بر نسق واحد باشد در مقابل فاعل عام كه منشأ صدور افعال متكثره است و بنا بر تعريفى ديگر عبارت از فاعلى است كه فعل واحدى انجام دهد چنانكه ذات حق و نار كه فعل او حرارت است (از اسفار ج 1 ص 157 رجوع بفاعل شود).

فاعِلِ قَديم

-(اصطلاح فلسفى) ذات حق را فاعل قديم بالذات گويند (تهافت التهافت ص 63).

فاعِلِ قَريب

-(اصطلاح فلسفى) فاعل قريب فاعلى است كه صدور فعل ازو بواسطۀ امرى نباشد بلكه خود مباشر فعلش باشد يعنى صدور فعل از و بدون واسطه باشد در مقابل فاعل بعبد كه واسطۀ در فعلش باشد مانند نفس كه فاعليت او با واسطۀ بدن است و بدون وساطت بدن فعلى از و صادر نمى‌شود بدين معنى فاعل قريب را فاعل بلا واسطه هم ناميده‌اند و قوۀ محركۀ عضلات كه مسبوق بمقدمات عامه فعل است نيز فاعل قريب است و بنا بر تفسيرى عامل قريب است (از اسفار ج 1 ص 157).

فاعِلِ مُبدع

-(اصطلاح فلسفى) ذات حق را فاعل مبدع گويند كه فرمود «بَدِيعُ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ» .

فاعِلِ مُتَوَسِّط

-(اصطلاح فلسفى) قواى شوقيه و ميل كه از شرائط و مقدمات عامۀ فعلند هر يك فاعل ناقص و متوسط‌اند.

(اسفار ج 1 ص 157).

فاعِلِ مُختار

-(اصطلاح فلسفى) فاعل مختار در مقابل فاعل بالجبر است و آن عبارت از فاعلى است كه منشأ فاعليت او علم و اراده باضافه اختيار باشد بنحوى كه هرگاه بخواهد فعلى را انجام دهد و اگر نخواهد انجام ندهد بعبارت ديگر در ترك و انجام فعل مختار باشد.«و اعلم ان الفاعل المختار هو الذى يقدر على الفعل و تركه متى شاعر» (اخوان ج 3 ص 320).

فاعِلِ مُرَكَّب

-(اصطلاح فلسفى) چنانكه عدۀ اشخاص يك جسم ثقيلى را حركت دهند.

فاعِلِ مُريد

-(اصطلاح فلسفى)مراد همان فاعل مختار است.«الفاعل ينقسم الى فاعل مريد و الى غير مريد» (تهافت التهافت ص 156).

فاعِلِ مُطْلَق

-(فلسفى) مراد ذات حق تعالى است.

مولانا فاعل مطلق يقين بى‌صورت است صورت افعال هست او چون آلت است
كه گه آن بى‌صورت از كتم عدم

نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر    جلد : 3  صفحه : 1393
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست