شاه نعمت الله:

ز ذوق خود ترا آگاه كردم بهانه آفتاب و ماه كردم
دوئى بگذار تا باشى يگانه مراد ما يكى،ديگر بهانه
در آور حلقۀ رندان سر مست تو را گر ميل ذوق عارفانست
فنا شو تا بقا يابى ز باقى
سبو بشكن كه يابى لطف ساقى
رودبارى گويد:الذوق اول المواجيد فاهل الغيبة اذا شربوا طاشوا و اهل الحضور اذا شربوا عاشوا».

(از طبقات ص 498) حافظ گويد:

بسر جام جم آنگه نظر توانى كرد كه خاك ميكده كحل بصر توانى كرد
مباش بى‌مى و مطرب كه زير طاق سپهر بدين ترانه غم از دل برون توانى كرد
بيا كه چارۀ ذوق حضور و نظم امور بفيض بخشى اهل نظر توانى كرد
گدائى در ميخانه طرفه اكسيرى است گر اين عمل بكنى خاك زر توانى كرد
بعزم مرحلۀ عشق پيش نه قدمى كه سودها كنى ار اين سفر توانى كرد
گل مراد تو آنگه نقاب بگشايد كه خدمتش چو نسيم سحر توانى كرد
تو كز سراى طبيعت نمى‌روى بيرون كجا بكوى طريقت گذر توانى كرد

ذَهَبيّه كُبرَويَّه

-(اصطلاح عرفانى) از فرق صوفيه‌اند منسوب به نجم الدين الطامۀ الكبرى خيوقى الخوارزمى است نام شريفش در نفحات احمد بن عمر ثبت شده.

و از كتاب تلخيص الاثار صاحب روضات- الجنات نقل نموده كه در ترجمۀ خيوق گفته كه خيوق نام قريه‌اى است از قراء خوارزم و امام نجم الدين الكبرى بآن منسوب است در نزد شيخ عمار ياسر و روزبهان فارسى كبير مصرى و شيخ اسماعيل قصرى كه از مريدان شيخ عبد القاهر سهروردى بودند به تحصيل علوم و درك فيض طريقت پرداخته است.

(از طرائق الحقائق ج 2-ص 150)

ذَهَبيَّۀ اغتِشاشيَّه

-(اصطلاح عرفانى) از فرق صوفيه‌اند منسوب به عبد الله برزش‌آبادي مشهدى است كه سر از بيعت با سيد محمد نور بخش خليفۀ خواجه اسحاق ختلانى پيچيد.و آن را ذهبيه از آن جهت گويند كه چون عبد الله سر از طاعت خواجه اسحاق پيچيد،خواجه فرمود:ذهب عبد الله يعنى از زمرۀ مريدان خارج شد.و تفصيل اين واقعه در مجالس المؤمنين مذكور است.(اعتشاشيه هم) (از طرائق الحقائق-ج 2- ص 154)

ذِهن

-(اصطلاح فلسفى)ذهن يكى از قواى نفس است و يا قوتى است متعلق بنفس ناطقه و ياقوت نفس است كه معد براى اكتساب علومى است كه حاصل نباشد براى نفس چنانكه قطب الدين گويد:

و ذهن قوتى است نفس را معد اكتساب آراء.(از درة التاج بخش 3 ص 85) و بديهى است كه وجود ذهنى غير از وجود ذهن است چه آنكه ذهن خود