نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر جلد : 2 صفحه : 879
ذ
ذا
-(اصطلاح ادبى)ذا اسم اشاره است براى مذكر مفرد،ذان و ذين براى تثنيه مذكر در حال رفع«ذان»و در حال جر و نصب«ذين»و«ذه-و ذهى-و ذه» بسكونها و كسر نيز براى مفرد مذكر آيد.
و هر گاه كاف بآخر آن ملحق شود با لام «ذلك»براى دور و اگر كاف تنها باشد «ذاك»براى متوسط بود و گاه هاء تنبيه باول آن اضافه شود و گويند«هذا».
ذابِح
-(اصطلاح نجومى و هيوى) و بيست و دومين منزل از منازل قمر بود و علامت آن دو ستاره است هر دو از اصغر قدر ثالث بر دو شاخ جدى و بين آن دو يك گز بود و ميان آن دو ستارۀ بود مايل بفوق از اصغر قدر خامس بر اين صورت:
و كوكب وسط را شاة المذبوح گويد و آن دو كوكب را سعد الذابح نيز خوانند.
(از بيست باب ملا مظفر)
ذات
-(اصطلاح فلسفى و عرفانى) كلمۀ ذات بر امورى چند اطلاق ميشود 1 هر چيزى كه قابل اشاره باشد و در موضوعى نباشد 2-كليات جواهر 3-عرض 4- مقولات تسع عرضى و اطلاق بر هويت شخصى و بر ماهيت نوعى ميشود و ذات و حقيقت در بعضى موارد بيك معنى آمدهاند و اطلاق بر جوهر شىء و آنچه صالح باشد كه از آن خبر داده شود نيز ميشود«الافعال انما اختلف من قبل اختلاف الذوات و اذا ارتفعت الاسماء و الحدود صار المواد شيئا واحدا».(از تفسير ص 1136).
«محال ان يوجد شىء بالعرض الا من قبل ما بالذات لان ما بالذات اقدام مما بالعرض» (تفسير ص 378) و گويند ذات بارى عاقل و معقول است و ذات او مجهولة الكنه است.
(از اسفار ج 3 ص 18،29،160 و رجوع شود به تفسير ص 16-17) در نزد عرفا اسم و نعت و صفت معالم ذاتند چنانكه قادر بودن اسمى از اسماء ذات و قدرت صفتى از صفات حق است و قدير نعتى از نعوت خداست و متكلم بودن اسمى از اسماء الله و كلام صفتى از صفات الله ميباشد(لمع ص 351-تاريخ تصوف 645)
ذاتِ سَبَبين
-(اصطلاح فقهى)كسى است كه از دو طرف و سبب ارث برد.يكى
نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر جلد : 2 صفحه : 879