است:

ما جعل عليكم فى الدين من حرج و در كلمات مشايخ است:ليس الدين بالتمنى و لا بالتجلى و لكن بشيء و قر فى القلب و صدقه العمل.

(از اسرار التوحيد ص 53) مولانا گويد:

دين من از عشق زنده بودنست زندگى زين جان و سر ننگ منست

دَين

-(بفتح دال اصطلاح فقهى)و مالى است در ذمه به عقد،يا استهلاك يا استقراض رجوع بقرض شود.

و گاه اطلاق شود بر مثل كه مقابل عين است و بدين معنى در تعريف اجاره واقع ميشود و بالجمله دين وصفى است در ذمه و عبارت از اشتغال ذمه است بمالى بسببى از اسباب و گاه اطلاق ميشود بر مال واجب در ذمه مجازا و دين صحيح عبارت از امرى است در ذمه كه ساقط نشود مگر باداء و يا ابراء مانند دين،قرض،مهر،دين استهلاك و جز آن و دين فاسد آن باشد كه بغير اداء ساقط شود به سببى ديگر مانند دين بدل كتابت كه به ناتوانى عبد ساقط شود.و مقابل عين است.

دين حال چيزى است كه هر گاه دائن طلب كند اداء آن واجب باشد و بالاخره موقع آن رسيده باشد يا ابتداء حال باشد در مقابل مؤجل كه مدت دار باشد و قبل از حلول وقت اداء باشد رجوع شود به( كشاف ج 1 ص 552،750) «و هو قسمان الاول القرض بفتح قاف و كسرها و فضله عظيم و الدرهم منه بثمانية عشر درهم مع ان درهم الصدقة بعشرة(قرض الحسنة)و الصيغة اقرضتك او انتفع به او تصرف فيه و عليك عوضه فيقول المقترض قبلت و شبهه و لا يجوز اشتراط النفع للنهى عن قرض يجر نفعا فلا يفيد الملك..و كلما يتساوى اجزائه يثبت قيمته(فى الذمه)..و لا يلزم اشتراط الاجل و يحب نية القضاء و عزله عند و فاته و الايصاء به لو كان صاحبه غائبا..

و تحل الديون اذا مات المديون و لا تحل بموت المالك و للمالك انتزاع السلعة فى المفلس اذ لم تزد زيادة متصلة..و غرماء الميت سواء فى تركته مع القصور»و..(از شرح لمعه ج 1 ص 302-304).

در كليات حقوقى آمده است..

دين كلى است زيرا تعلق بذمه دارد در مقابل عين كه وجود آن در خارج معين و مشخص است.موجبات تعلق دين بذمه زياد است و يكى از افراد آن قرض است.

گاه در لسان فقهاء از فرد منتشر در موجود مشخص خارج تعبير بكلى ميشود مثل فروش يك خروار گندم موجود در انبار يا گوسفندى از گله معين،اطلاق كلى بر آن از لحاظ عدم تعيين و انتشار آن بين افراد كثيره است و در حقيقت جزئى است زيرا در خارج است نه در ذمه،نهايت آنكه مردد است در موجود معينى كه گندم موجود در انبار و يا گله معينى باشد.

(كليات ص 68) بنا بر قول محقق در شرايع و جماعتى، وقتى دين ميت مستوعب‌تر كه باشد مال بورثه منتقل نمى‌شود و در حكم مال ميت است.و اگر دين مستوعب تر كه نباشد فقط مقدار زائد بر دين بورثه انتقال مييابد.و و آنچه مقابل دين باشد باقى است بمال