responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر    جلد : 2  صفحه : 717

هر حركتى كه در تحت اختيار و تسلط متحرك نباشد و مبدأ آن بلا واسطه اراده و شعور متحرك نباشد حركت تسخيرى ناميده‌اند مانند طبايع حيوان و يا انسان كه مبدأ بدون اراده و اختيار است و يا مجنون كه مبدأ آن شعور نيست.

(از اسفار ج 3 ص 67)

حَركَتِ تَوَسُّطى

-(اصطلاح فلسفى) رجوع به حركت شود.

حَركَتِ جَوهَريَّه

-(اصطلاح فلسفى) تذكر داديم كه مسأله وقوع حركت در مقولۀ جوهر از نظر فلاسفۀ مانند شيخ الرئيس و غيره مردود شناخته شده است و لكن از فلاسفه يونان هراكليت قائل بوقوع حركت در مقولۀ جوهر بوده است و بطورى كه خود صدرا گويند فلاسفۀ ديگرى در يونان قائل بحركت جوهريه بوده‌اند و علاوه از كلمات عرفاء اسلامى اين معنى نيز بدست مى‌آيد كه آنها قائل بحركت مطلق در تمام موجودات بوده‌اند كه همه در جنبش بطرف مبدأ اعلى ميباشند.

ابن رشد گويد:زيادى از قدما قائل بوقوع حركت در مقوله جوهر بوده‌اند«ان كان قد قال به كثير من القدماء اعنى ان الموجودات فى سيلان دائم».

(تهافت التهافت ص 137) و اخوان الصفا گويد:حركت در بعضى از اجسام جوهرى است مانند حركت نار «فانها متى سكنت طفئت و بطلت و بطل وجودها»و در بعضى اجسام عرض است مانند حركت ماء و هوا و زمين كه هر گاه ساكن شوند حركت آنها باطل نشود.

(از اخوان ج 2 ص 12) در هر حال صدر الدين مسأله را بنحو خاصى مورد بحث قرار داده است و گويد:

حركت در مقولۀ جوهر واقع است و ثمراتى بر آن مرتب كرده است خلاصه كلام او آنكه الف-حركت عبارت از نفس خروج شىء است از قوت به فعل بطور تدريج و آن امرى است نسبى و تجديد و ثبات امور نسبى تابع تجدد و ثبات منسوب اليه است.

ب-امرى كه مبدأ خروج از قوت به فعل است عبارت از طبيعت است و شىء كه قابل خروج از قوت بفعل است ماده حركت است و آنچه خارج ميشود جوهرى است از جواهر و مقدار آن خروج،زمان است.

ج-جواهر جسمانى را صورتى است و مادۀ صورت آنها عبارت از طبيعت متجدده است كه سارى در اجسام است و مبدأ قريب حركت و سكون است و همواره در تبدل و تحول است.

د-حركت بمنزله شخص است كه روح آن طبيعت است همان طور كه زمان بمنزلۀ شخص است كه روح آن دهر است.

ه‌-حركت امرى است نسبى كه نه خود حادث است و نه قديم مگر به تبع «ما اضيف اليه»زيرا معنى حركت نفس خروج از قوت بفعل است.

و-مبدأ تمام حركات اعم از قسرى و ارادى و طبيعى و انتقالى و غيره طبيعت است و بالاخره مباشر قريب تمام حركات طبيعت است.پس تمام حركات منتهى ميشوند به طبيعت ساريه و طبيعت بذاته امر سيال است و بعبارت ديگر جوهر صورى كه بنام طبعت خوانده ميشود از جهت آنكه مبدأ حركت است امر سيال است و مبدأ حركات

نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر    جلد : 2  صفحه : 717
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست