(ا دستور ج 12 ص 16)

حُدُوث

-(اصطلاح فلسفى)حدوث پيش جمهور حصول شىء باشد بعد از عدم او در زمانى كه گذشته باشد و مقابل قدم باشد.

(از درة التاج بخش 3 ص 29) حدوث يعنى وجود بعد از عدم و حادث همان طور كه در حدوث احتياج بعلت دارد در بقاء هم احتياج بعلت دارد زيرا علت احتياج كه امكان باشد بعد از وجود هم موجود است.

(تهافت التهافت ص 32،68-اسفار ج 1 ص 49،56-شفا ج 2 ص 521)

حُدوثِ إضافى

-(اصطلاح فلسفى) حدوث اضافى بامرى گويند كه در حدوث و وجود سابقۀ زمانى آن كمتر از ديگرى باشد.

(از شرح منظومه ص 75)و رجوع شود بحادث

حُدوثِ بِقياس

-(اصطلاح فلسفى)حدوث بقياس همان حدوث و حادث اضافى است.

(از اسفار ج 1 ص 264)و رجوع شود بحادث

حُدوثِ ذاتى

-(اصطلاح فلسفى) حدوث زمانى عبارت از وجود بعد از عدم در زمان گذشته است و باين اعتبار خود زمان حادث نيست و حدوث ذاتى عبارت از بودن شىء است در وجود خود محتاج بغير خود و يا عبارت از امرى است كه از لحاظ وجودى مسبوق بليسيت ذاتى باشد و يا موجود مسبوق بليس مطلق است يعنى عدم و بطلان بنظر بذات او است و يا چيزى است كه وجودش بذات خود نباشد «كل ممكن لذاته يستحق العدم و من غيره يستحق الوجود و ما بالذات اقدم مما بالغير فالعدم فى حقه اقدم من الوجود تقدما بالذات فيكون محدثا حدوثا ذاتيا».

(از اسفار ج 1 ص 264-ج 3 ص 69-شرح حكمة العين ص 89-شرح منظومه ص 75-شفا ج 2 ص 526)

حُدوثِ زَمانى

-(اصطلاح فلسفى) رجوع شود به حادث و حدوث ذاتى.

(از اسفار ج 3 ص 69 و ج 1 ص 265)

حُدوثِ دَهرى

-(اصطلاح فلسفى) مير داماد در مقام بيان حادث دهرى گويد:

كليۀ جائزات و متجوهرات به نسبت بذات حق و افاضۀ ذات او مانند موجود واحداند و جميع آنها مجعوليت دهرى دارند يعنى مجعوليت بعد از عدم محض باين معنى كه بافاضۀ جاعل مرة واحدة موجود شده‌اند و بالاخره وجود مسبوق بعدم صريح دارند عقول و نفوس حادث بحدوث دهرى‌اند و كليه موجودات با اعتبار آنكه مرة واحد از ذات او صادر شده‌اند حادث دهرى و در داخل خود و نسبت بيكديگر و باعتبار حوادث و تعاقبات خاص حادث زمانى‌اند.

(از قبسات ص 16،19 و رجوع شود به خلسۀ ملكوتيه در حاشيه قبسات)

حُدوثِ طَبيعى

-(اصطلاح فلسفى)از اصطلاحات صدرا است كه قائل بحركت جوهريه است او گويد:عقول مفارقه خارج از حكم حدوث‌اند و ساير چيزهايى ديگر در طبيعت و جوهر خود همواره در حركت‌اند و حادث بحدوث طبيعى ميباشند رجوع بحادث شود.

حُدوثِ مانِع

-(اصطلاح فقهى)اين اصطلاح در باب مبادلات بكار رفته است بر