آدمى بى‌آن هلاك نشود لكن بدان محتاج باشد چون جامه و خانه و فضول و زيادى مطلق را گويند.

(از كشاف ج 1 ص 312).

«الحاجيات التمتع بالطيبات من مأكل و ملبس».

(از موافقات ج 2 ص 9 در حاشيه).

حادِث

-(اصطلاح فلسفى)كلمۀ حادث در فلسفه بر دو معنى اطلاق شده است يكى وجود چيزى بعد از عدم آن بنحو بعديت زمانى كه حادث بحدوث زمانى مينامند در مقابل قديم زمانى و ديگر نيازمند بودن چيزى بغير و علت كه حادث بحدوث ذاتى مينامند قسم اول مقابل قديم ذاتى است كه ذات حق باشد«ان الحدوث عند الاوائل يطلق على معنيين احد هما الحدوث الزمانى و هو كون الوجود بعد العدم فى زمان معين و بهذا الاعتبار لا يكون الزمان حادثا و الثانى الذاتى و هو كون الشيء تحتاج فى وجوده الى غيره سواء دامت تلك الحاجة او لم تدم و كذا القدم له معنيان».

(از شرح حكمة العين ص 89).

و بالجمله هر موجودى كه وجودش مسبوق بعدم زمانى باشد حادث زمانى و هر موجودى كه وجودش مسبوق بعدم ذاتى باشد حادث بحدوث ذاتى است و«لا بد للحادث من ان يتقدمه العدم و لا بد ان يقترن عدم الحادث بموضوع يقبل وجود الحادث و يرتفع عنه العدم».

(تهافت التهافت ص 134).

و ناچار هر حادثى نياز به محدث و سبب محدثه دارد و قبل از حدوث ممكن بوده است تا حادث شده است و نيز محتاج بمادۀ سابقه و قوت سابق و استعداد حامل قوت ميباشد.

و بالاخره هر كائنى قبل از وجود بايد ممكن الوجود باشد تا حادث شود زيرا اگر ممتنع الوجود باشد حادث نخواهد شد.

(تهافت التهافت ص 100،74،394 اسفار ج 2 ص 144،ج 1 ص 210-شفا ج 1 ص 601 ج 2 ص 538،476-قبسات ص 17).

متكلمان عالم را حادث بحدوث زمانى ميدانند و حكما كليۀ ممكنات جهان وجود را بطور جملى و كلى حادث بحدوث ذاتى ميدانند و افلاك را قديم زمانى و حادث ذاتى و عناصر و مواليد را حادث زمانى ميدانند پس مجموعۀ عالم حادث ذاتى است و لكن بعضى قديم زمانى و حادث ذاتى‌اند و بعضى حادث زمانى و ذاتى‌اند.

(از دستور ج 2 ص 5).

قطب الدين در تعريف حدوث گويد:

حدوث پيش جمهور حصول شىء است بعد از عدم آن در زمانى كه گذشته باشد و قدم پيش ايشان آنچه مقابل اين و بدين تعريف متصور نيست كه زمان حادث باشد و الا وجود او مقارن عدم باشد.

(از درة التاج بخش دوم ص 29).

حدوث و قدم هر يك بر دو معنى ميباشند يكى حدوث و قدم بقياس و ديگرى حدوث و قدم بغير قياس و بنفسه حدوث و حادث بقياس مانند زمان وجود زد نسبت بزمان وجود عمرو در صورتى كه زمان وجود زيد كمتر از زمان وجود عمرو باشد و قدم بعكس آنست.

اين نوع حادث و قديم را عرضى مينامند يعنى حادث و قديم بالعرض خوانند.