مقدمۀ گلشن راز ص 156-مصباح- الهدايه 52-رسالۀ قشريه ص 44).

مأخوذ از قرآن مجيد است:

كَلاّٰ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ ثُمَّ لَتَرَوُنَّهٰا عَيْنَ الْيَقِينِ .

و علم يقين ادراك نور ذات و صفات الهى است و علم لدنى ادراك معانى و كلمات از حق است بى‌واسطۀ بشر و آن بر سه قسم است:وحى،الهام و فراست.

(مصباح الهدايه ص 76-كشاف ص 1066).

انصارى گويد:مصطفى را علم يقين بود به خطاب لا اله الا الله او را از علم يقين با عين اليقين خوانند و آنگه از عين اليقين او را بحق اليقين بردند.

ما زالت انزل ودادك منزلا يتحير الاسباب عند نزوله علم اليقين استدلالى است،عين اليقين استدراكى است،حق اليقين حقيقى ست، علم اليقين مطالعت است،عين اليقين مكاشفت است،حق اليقين مشاهد است،علم اليقين از سماع بود،عين اليقين از الهام رود، حق اليقين از سبب باز رستن است،حق اليقين از انتظار و تميز آزاد گشتن است (از عده ج 9 ص 255)رجوع علم يقين شود.

عُلومِ إبداعى

-(اصطلاح عرفانى و فلسفى)مراد صور علميه حق است و جواهر مفارقه‌اند كه صور علميه خدايند (رسائل صدرا ص 242).

عُلومِ إلهيَّه

-(اصطلاح فلسفى) اخوان الصفا آرند:علوم الهى پنج است.

1-معرفت ذات حق و وحدانيت او و چگونگى آنكه او علة موجودات و خالق مخلوقات و فائض جود و معطى وجود و معدن فضائل و خيرات و حافظ نظام و مبقى دوام و مدبر كل عالم غيب و شهادت و اول و آخر هر چيزى است2-علم روحانيات كه معرفت جواهر بسيطة عقليه فعاله است كه ملائكۀ خدا و عباد مخلص او باشد و معرفت صور مجردۀ از هيولى و مدبرۀ اجسام است و معرفت چگونگى ارتباط موجودات و اجسام و صور با يكديگر است 3-علم نفسانيات كه عبارت از معرفت نفوس و ارواح ساريۀ در اجسام فلكيه و طبيعيه از فلك الافلاك تا مركز زمين و معرفت چگونگى حركات افلاك و ترتيب نظام وجود از معادن،حيوان و نبات و حالات بعد از فناء آنها است 4- علم سياست است و آن پنج نوع است اول سياست نبويه دوم سياست ملوكيه سوم سياست عاميه چهارم سياست خاصيه پنجم سياست ذاتيه.

سياست نبويه عبارت از معرفت چگونگى وضع نواميس مرضيه و سنن زكيه با قاويل فصيحه و مداواى نفوس مريضه از ديانات فاسده و آرا سخيفه و عادات رديه و افعال جائزه و معرفت چگونگى نقل آنها از آن اديان و عادات و محو آراء و عادات...ميباشد سياست ملوكيه عبارت از معرفت نگه‌دارى شريعت است براى امت و احياء سنت است در ملت بواسطۀ امر بمعرفت و نهى از منكر باقامۀ حدود و اجراى احكام كه صاحب شريعت وضع كرده ورد مظالم و ريشه كن كردن دشمنان و اشرار و كمك باخيار