است علم عقلى عبارت از علم بامرى است كه غايب از حواس است (رسائل جابر ص 103).

عِلمِ عَمَلى

-(اصطلاح فلسفى)مراد حكمت عملى است كه شامل سياست مدينه و تدبير منزل و تهذيب اخلاق ميشود.

عِلمِ فِعلى

-(اصطلاح فلسفى)علم فعلى عبارت از علمى است كه وجود خارجى مستفاد از آن باشد در مقابل علم انفعالى چنانكه علم حق تعالى بذات خود علم فعلى است و علم انفعالى مانند علم انسان باشياء كه بارتسام آنها در نفس حاصل ميشود.

(از اسفار ج 3 ص 39).رجوع بعلم شود.

عِلمِ فَلَك

-(اصطلاح هيوى و فلسفى) منظور علم هيئت است.

عِلمِ قيام

-(اصطلاح عرفانى)و مراد از علم قيام نزد صوفيه آنست كه بنده در تمام حركات و سكنات ظاهره و باطنۀ خود حق متعال را بر خود قائم و مطلع بداند و در تمام افعال و احوال و اقوال او را رقيب خود بداند (مصباح الهدايه ص 45).

عِلمِ كُلّى

-(اصطلاح فلسفى)مراد از علم كلى فلسفۀ اولى و امور عامه است و موضوع آن موجود بما هو موجود است و مبحوث عنه در ان عوارض ذاتيۀ موجودات است بدون توجه بآنكه موجود جسم باشد يا صورت يا هيولى و يا انسان باشد يا حيوان جماد باشد يا نبات باشد ثابت يا متبدل 3 ص 6-شفا ج 1 ص 3-دستور ج 2 ص 348).

عِلمِ كَون و فَساد

-(اصطلاح فلسفى) علم طبيعى است رجوع بعلم طبيعى شود.

عِلمِ لَدنىّ

-(اصطلاح فلسفى)علم لدنى علمى است كه بنده از خدا آموزد بدون واسطۀ بشر يا ملك و اين اصطلاح مأخوذ از قرآن است كه فرمودند «آتَيْنٰاهُ...

مِنْ لَدُنّٰا عِلْماً» كه اهل قرب را به تعليم الهى و تفهيم ربانى معلوم و مفهوم شود نه بدلائل عقلى و شواهد نقلى و فرق علم لدنى و علم يقين آنكه علم يقين ادراك نور ذات و صفات الهى است و علم لدنى ادراك معانى و كلمات از حق است بى‌واسطۀ بشر و آن بر سه قسم است وحى، الهام و فراست.

(از كشاف ص 1066-مصباح الهدايه ص 76).

عِلمِ مُرَكّب

-(اصطلاح فلسفى)رجوع بعلم بسيط شود

عِلمِ مُتَجَدِد

-(اصطلاح فلسفى)مراد علم حصولى است رجوع بعلم حصولى شود.

عِلمِ مُطلَق

-(اصطلاح فلسفى)مراد مطلق علم است اعم از حضورى و حصولى (از دستور ج 2 ص 348).

عِلمِ مَعَ الله

-(اصطلاح فلسفى)مراد علم مقامات طريق حق و علوم مكاشفه است و بيان درجات اولياء بود.

عِلمِ مُمكِن

-(اصطلاح فلسفى)رجوع بعلم شود.

عِلمِ مِنَ الله

-(اصطلاح فلسفى)علم من الله عبارت از علم شريعت است.

عِلمِ مُناظَرَه

-(اصطلاح منطقى) رجوع بآداب مناظره شود (دستور ج 2 ص 370).