نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر جلد : 2 صفحه : 1183
اخوات آن طايفه از حروف من حيث النوع او المخرج متحمل آن باشد.آن را اشتقاق اكبر گويند چنانكه:ثلم بميم-كى حروفى ما بين است بجهت خلل است-در جدار، و ثلب ببا-كه حرفى شديدست بجهت خلل در عرض.و چنانكه:زفير بفا- بجهت آواز خر،و زئير بهمزه-كه حرفى شديدست بجهت آواز شير،و چنانكه:فصم بفا-بجهت شكستن چيزها بىآنكه از يكديگر جدا شوند.و قصم بقاف بجهت شكستن-بشرط آنكه جدا شود،و ازينجاست كه:آوردهاند كه لغوى را برادر نمانده بود.و در عزا مىگفت:فصمت ظهرى و ان شئت قصمت ظهرى-لانه بالقاف اولى و احرى-لانه اشق و انكى.
نوع چهارم-علم اعراب-و آن علم نحوست،و حد او آنكه او علمى است باحوالى و هيئاتى-كه عارض الفاظ عربى شود-كه آن الفاظ بواسطۀ آن احوال-و هيآت بر آن وجه باشد-كه بايد،و دلالات آن الفاظ بر معانى كه قاصد آنند بآن احوال و هيآت حاصل-يا تمام شود.و بعضى گفتهاند كه:نحو علمست بقوانينى-كه از آن احوال كلام عرب بشناسند-احوالى كه موقوفه النوع باشد-على-التركيب.
نوع پنجم-علم معانى-و حد او از پيش گفته شد.
نوع ششم-علم بيان-و حد او گفته آمد.
نوع هفتم-علم عروض.
نوع هشتم-علم قوافى-كه:
عبارتست از معرفت اواخر ابيات.نوع نهم-انشاء نثر-و آن علم ترسل است.
نوع دهم-قرض شعر-يعنى علم نظم.
نوع يازدهم-علم خط-و آن دو قسم است:يكى متبع و يكى مخترع.متبع خط مصاحف قديمه است،و خط عروض.
و مخترع آنست كه كتاب بر آن مواضعه كردهاند.
نوع دوازدهم-علم محاضرات-و هو ما تحاضر به صاحبك-از حديثى يا شعرى.يا نادرۀ يا بمثلى ساير-اينست انواع اصول و فروع علوم دينى.
طَبيعَت
-(اصطلاح فلسفى و علوم غريبه)كلمۀ طبيعت يكى از كلماتى است كه در ادوار مختلف تاريخى معانى مختلف بخود گرفته است و ملاك كار صدر الدين شيرازى در حركت جوهريه همان طبيعت ساريه است.
طبع در لغت بمعناى ختم است و «طبع الشيء»يعنى او را ختم كرد و «طابع»چيزى كه بدان امرى ختم شود و بمعناى سجيت و خلق نيز آمده است «طبع الله»يعنى«خلق الله»طبايع اربعه حرارت و برودت و رطوبت و يبوست را گويند.(از كنز العلوم و اللغة) و طبيعت يعنى سجيت و جمع آن طبايع است.و علم طبيعت يعنى علمى كه در آن بحث از اشياء عالم حسى و ظواهر موجودات ميشود.
ابن رشد گويد:طبيعت اطلاق ميشود بر تغييرات چهارگانه كه عبارت از كون و فساد و نقله و نمو و استحاله باشد و بر صورتى كه مبدأ آن حركات است و نيز
نام کتاب : فرهنگ معارف اسلامی نویسنده : سجادی، جعفر جلد : 2 صفحه : 1183