ض

ضائِن

-(اصطلاح عرفانى)«ضن» بمعنى بخل و«ضن بالمكان»يعنى ترك نگرد مكان را،و بمعنى اختصاص چيزى بچيزى و كسى است و نفيسان را از جهت نفاست خصائص ايشان ضائن گويند كه عارفان بالله‌اند.

(اصطلاحات شاه نعمت الله ص 68).

شاه نعمت الله گويد:

ديده بگشا خداى را ميبين عين او را بعين ما مى‌بين
هر چه بينى بعين حق بنگر بلكه حق عين چيزها مى‌بين

ضابِطَة

-(اصطلاح منطقى و اصولى) ضابطه عبارت از حكم كلى است كه منطبق بر جزئيات باشد و در تحت قاعدۀ كلى در آيد قاعده فروع را از ابواب پراكنده جمع كند و ضابطه فروع يك باب را جمع كند(از كشاف ص 1186).

ضاله

-اين اصطلاح فقهى است و مملوكى را كه راه گم‌كرده باشد گويند بر خلاف آبق.و بالاخره اطلاق بر حيوانى شود كه از دست صاحب آن گريخته و يا بنحوى از آنها ناپديد شده باشد كه در فقه احكامى دارد و نزد اهل ذوق كنايت از حريت و هم نامعلوم بودن حقايق است و سرگردانى است:

مولانا:

ضاله چبود ناقۀ كم كردۀ
از كفت بگريخته در پردۀ
كاروان دربار كردن آمده
اشتر تو از ميانه گم‌شده
ميدوى اين سو و آن سو خشك لب
كاروان شد دور و نزديك است شب
رخت مانده بر زمين در راه خوف
تو پى اشتر روان گشته بطوف
كاى مسلمانان كه ديد است اشترى
جسته بيرون بامداد از آخورى
هر كه بر گويد نشان از اشترم