تفاوت نه،يكى را دورتر نه و يكى را نزديكتر نه (از عده ج 6 ص 185)

صُوفى

-(اصطلاح عرفانى)در معنى صوفى اختلاف است و اقوال و عقايدى چند هم از لحاظ لغوى و هم اصطلاحى ابراز شده است.

گروهى گويند صوفى را از آن جهت صوفى خوانند كه جامۀ صوف دارد و پوشد.

گروهى گفته‌اند بدان جهت صوفى گويند كه اندر صف اول باشد.

گروهى گويند از آن جهت صوفى گويند كه تولى باصحاب صفه كنند.

بعضى گويند صوفى از صفا مشتق است.

بعضى گويند صوفى مشتق از صوفه است و آن بمعنى چيز دور افتاده است كه هيچ كس بدان رغبت نداشته باشد و چون صوفيه از خلق دورى نمايند مثل آن هستند كه دور افتاده‌اند.

(اصطلاحات شاه نعمت اللّه ص 57).

بعضى گويند صوفى مشتق از«سوفيا» بمعنى دانش است كه بعدا بصاد نوشته شده است.

عطار گويد:

ور صوفى صافى دل رويش بخال آرد زنار كمر سازد،خرقه بدر اندازد
گر تر بكند دريا از چشمۀ خضريش لب دايم به نثار آن را موج گهر اندازد
پاك بازان بساط مردى، صدرنشينان صفۀ دردمندى بحر آشامان تشنه جگر دست افشانان بى‌پا و سر،سرگشتگان جادۀ سلامت،و منزويان كنج ملامت،زنده پيلان ژنده‌پوش و زنده دلان صاحب هوش،خرقه پوشان خانقاه قدس و باده نوشان بزمگاه انس.

(طرائق ص 80).

بعضى گويند صوفى را از آن جهت صوفى گويند كه اسرار آنها صاف و آثار آنان پاك است.

و از اين جهت است كه گويند صوفى كسى است كه دل خود را با خدا صاف كرده باشد و يا صوفى كسى است كه معاملت او با خدا صاف باشد.

بعضى گويند از آن جهت كه لباس صوف پوشند.

بعضى گويند صوفى كسى است كه صوف بر صفا پوشد.

بعضى گويند صوفى كسى است كه چهار صفت را دارا است.

1-از تيره‌گيها صاف شدن،دائم الفكر بودن،از خلق بريدن و بخدا پيوستن.

2-جدا شدن از اخلاق طبيعت.

3-با روحانيان صحبت داشتن.

4-دورى كردن از هواهاى نفسانى.

و بعضى گفته‌اند صوفيان كسانى‌اند كه بهره‌هاى دنيا را ترك كرده باشند و از وطن خود خارج گرديد و از دوستان بريده و بسياحت پرداخته و فقر را بر غنى ترجيح داده و ذل را بر عز برگزيده باشند و اوصاف صوفيه عبارت از:علم،وجد،مقام و حال است.

(مقدمۀ نفحات ص 14-شرح تعرف ص 48-73).

بعضى گويند:صوفى كسى است كه نه مالك باشد و نه مملوك.

بعضى گويند صوفيان برگزيدگان امت آخر الزمانند