بذات آفريننده خود عالمند بعضى بعلم بسيط يعنى غافل از علم و ادراك خود ميباشند بعضى بعلم مركب.

(اسفار ج 1 ص 26) اين اصطلاح يعنى علم بسيط و مركب در اصل اصطلاح عرفانى است و معنى آن نزد عرفا ادراك وجود حق است با ذهول از اين ادراك و از آنكه مدرك وجود حق است ادراك مركب عبارت از ادراك وجود حق است با شعور بآن ادراك و آنكه مدرك حق تعالى است و اين ادراك محل فكر و خطا و صواب است و حكم ايمان و كفر راجع بآن ميباشد.

(كشاف ج 1 ص 484)

إِدْراكِ مُرَكّب

-رجوع شود بادراك بسيط.

إِدْراكِ مَسْتُور

-مراد ادراك نفسى است.

إِدْراكِ مَشْهُوْد

-مراد همان ادراك حسى است.

(واردات قلبيه از رسائل صدرا ص 254)

إِدْراكِ عَقْلِىّ

-مقابل ادراكات حسى

إِدْراكِ مُسْتَحَبّه

-(اصطلاح فقهى) رجوع به مستحبات نماز شود.

إِدْغام

-اين اصطلاح ادبى است و در لغت ادخال چيزى است در چيزى ديگر و در اصطلاح ادراج و ادخال حرف اول است در دوم كه حرف اول را مدغم و دوم را مدغم فيه نامند و بالجمله دو حرف كه از يك جنس باشند و اول آنها ساكن و دوم متحرك داخل و ادغام شود.

چنانكه«مد و مدد»(از دستور ج 1 ص 62-كشاف ج 1 ص 551).

أَدِلّة

-جمع دليل يعنى راهنما باشد و در اصطلاح اهل معقول(رجوع به فرهنگ علوم عقلى تأليف نگارنده در زير عنوان دليل شود)و در اصطلاح اصول مستندات و مأخذ احكام شرعى و فرعى را گويد«الادلة عبارة عن الخطابات المفصلة»(قوانين الاصول ج 1 ص 5).در اثبات مسائل فقهى گويند ادله مقدمند بر اصول زيرا اصول موقعى مستنداند كه دليلى نباشد و بدين جهت است كه گويند ادله رافع اصولند.

(از رسائل ص 195).

(و رجوع شود به الموافقات ج 3 ص 27).

أَدِلّۀ ارْبَعَة

-اين اصطلاح اصولى است و مراد كتاب يعنى قرآن،اخبار، اجماع و عقل است كه مأخذ احكام اسلامى است رجوع شود بهر يك ازين كلمات.

أَدلّۀ شَرْعِيّة

-اين اصطلاح اصولى است.ادلۀ شرعيه در برابر ادله عقليه و ادله لفظيه است«الادلة الشرعية لا تنافى قضايا العقول»كه احكام عقول سليمۀ راجحه منافى با مقتضاى ادلۀ شرعيه نمى‌باشند.

(الموافقات ج 3 ص 13) «الادلة الشرعية ضربان احدهما ان يكون على طريقة البرهان العقلى فيستدل به على مطلوب الذى جعل دليلا عليه و كان تعليما للامّة كيف يستدلون على المخالفين...كقوله. «لَوْ كٰانَ فِيهِمٰا آلِهَةٌ إِلاَّ اللّٰهُ لَفَسَدَتٰا» و الثانى مبنى على الموافقه