و

واحديه

واحديه

-پسيخانيه و نقطويه

وارديه

پندارند كه مؤمن به آتش دوزخ بيفتد و همه آيات و عيديه در حق كافران است و مؤمن را بيمى از دوزخ نيست و از افتادن به آن ايمن است زيرا كسى كه به دوزخ افتد ديگر نرهد.

الفرق المفترقه، ص 90

واصليه

پيروان ابو حذيفه واصل بن عطا البصرى الغزّال از متكلّمان بزرگ اسلامند. وى در سال 80 هجرى در مدينه متولد شد و در بصره نشو و نما يافت و مردى (الثغ) بود و حرف (راء) را غين تلفظ مى‌كرد و از غايت فصاحتى كه داشت كلماتى را كه در آن حرف (راء) بود غالبا ادا نمى‌كرد و به معنا و مترادف آنها كلمات ديگر به كار مى‌برد.

وى مدّتى شاگرد ابو الهاشم عبد اللّه بن محمد بن حنفيه و حسن بصرى بود.

او را تصانيف بسيار است از جمله: «اصناف المرجئه» ، «المنزلة بين المنزلتين» ، «معانى القرآن» ، «طبقات اهل العلم و الجهل» ، «السبيل الى معرفة الحق» .

وى در سال 131 هجرى در بصره در گذشت.

وى در زمان فتنۀ «ازارقه» در مجلس حسن بصرى رفت و آمد داشت و در آن هنگام مردم دربارۀ مسلمانان گناهكار گفتگو داشتند.

«ازارقه» صاحبان گناه كبيره را كافر مى‌شمردند.

واصل گفت: مسلمان فاسق، نه مؤمن است و نه كافر بلكه در ميان آن دو جاى دارد و فسق مرتبۀ بين ايمان و كفر است.

حسن بصرى و تابعين بر آن بودند كه مسلمانى كه به گناهى بزرگ دست بيازد