حور العين، ص 189-192.

الانتصار، ابن خياط، ص 81-68.

تاريخ الالحاد فى الاسلام، ص 24-38.

المنيه و الامل، ص 150-151.

دائرة المعارف الاسلاميه، ج 10، ص 440- 446.

زهّاد ثمانيه

زهّاد ثمانيه يا زاهدان هشتگانه در اصطلاح علماى رجال عبارت از ربيع بن خثيم [1]، هرم بن حيّان عبدى، اويس قرنى، عامر بن عبد قيس، عبد اللّه بن ثوب، مسروق بن اجدع، حسن بصرى و اسود بن يزيد يا بريد يا برير (به اختلاف نسخ) بودند.

چهار تن اولى حقا از زهّاد اتقياء و اصحاب حضرت امير المؤمنين و چهار تن ديگر باطل و از زهاد اشقياء و مخالف آن حضرت بودند.

و زهد ظاهرى و ورع صورى ايشان از راه تدليس و تلبيس و مردم فريبى بوده است. بعضى از اهل فن به عوض اسود بن يزيد مذكور، جرير بن عبد اللّه بن بجلى را چهارمين آن زهّاد اشقيا دانسته‌اند.

ريحانة الادب، ج 2، ص 395.

زهيريه

از فرق فقهى منصوب به زهير نامى كه قائل به «تشبيه» و «عدل» بود.

المنية و الامل، ص 121.

زياديه

پيروان زياد بن عبد الرحمن بودند كه از خوارج «ثعلبيه» به شمار مى‌رفتند و شيبان بن سلمه خارجى را تكفير كردند.

الفرق بين الفرق، ص 61.

مقالات الاسلاميين، ص 168.

زيانيه

شاخه‌اى از طريقه صوفيه «شاذليه» هستند كه ذكر ايشان با ذكر طريقه «شاذليه» اختلاف دارد.

زيانيه صوفيه‌اى هستند كه اختصاص به نگاهدارى كاروانها و حفظ ايشان از راهزنان بودند، و هيچ كدام از كاروانها و تجّار جسارت آن را نداشتند كه در بيابان بدون حمايت سواران زيانيه مسافرت كنند.

ايشان با خود نامه‌اى را كه به مهر شيخ طايفه رسيده بود حمل مى‌كردند از اين جهت دزدان به احترام او از غارت كاروان خوددارى مى‌كردند.

ايشان غالبا در شمال آفريقا بسر مى‌بردند و در الجزاير و مراكش جاى داشتند. رئيس طريقه زيانيه محمد بن عبد الرحمن ابى زيان (در گذشته در