ثوريه

«ثوريه» فرقه‌اى است فقهى كه از پيروان ابو عبد اللّه سفيان بن سعيد ثورى كوفى است.

چون يكى از اجداد او ثور بن عبد منات نام داشت او را ثورى مى‌خواندند. وى در سال 96 در كوفه متولد شد و در همان جا علم حديث آموخت.

او مردى زاهد و بى‌اعتناى به خلفا و درباريان بود لذا مورد تعقيب دو خليفه عباسى منصور و مهدى قرار گرفت و ناچار به جلاى وطن شد و مدتى در يمن و حجاز بسر برد.

چون در مكّه بر وى سخت گرفتند به بصره رفت و در آنجا رحل اقامت افكند و در شصت و چهار سالگى در شعبان سال 161 هجرى بدان شهر درگذشت و در همان جا به خاك سپرده شد.

وى در فقه از پيروان اهل حديث بود و از ثقات آن طايفه به شمار مى‌رفت. بعضى او را برتر از مالك بن انس دانسته‌اند.

«محمد بن اسحاق النديم» از بعضى از مؤلفات او ياد كرده كه از جمله آنها «الجامع الكبير و الجامع الصغير» و «كتاب الفرائض» و دو رساله ديگر است. وى تفسيرى بر قرآن داشته كه ثعلبى به آن استشهاد كرده است.

امّا در علم كلام سفيان از «صفاتيه» بود و صفاتى را كه براى خداوند در قرآن كريم آمده از خصائص ذات او مى‌دانست.

او در روايات فقهى غالبا استناد به رويۀ شيخين مى‌كرد. وى مسح بر خفين را به مسح بر موزه باشد به جاى مسح بر دو پنجۀ پا جايز مى‌دانست و ترجيح مى‌داد كه بسمله را به بانگى خفيف تلاوت كنند و جهاد را تا روز قيامت باقى و واجب مى‌دانست.

وى مى‌گفت يك مسلمان بايد اطاعت از اولو الامر نمايد، خواه متّصف به عدل يا به جور باشد.

با وجود اين آرايى كه از او ذكر كرديم، مع الوصف تمايل به شيعه داشت و به قول صاحب كتاب «طبقات الحفاظ» حضرت امام جعفر صادق (ع) يكى از شيوخ او بود.

بعضى گفته‌اند كه: او زيدى مذهب بود و چون مردى زاهد و گوشه‌گير بود صوفيه او را از پيشوايان پيشين خود شمرده‌اند. چنان كه شيخ فريد الدين عطّار نيشابورى در كتاب «تذكرة الاولياء» او را از بزرگان صوفيه دانسته است.

دايرة المعارف اسلاميه، ج 11، ص 450- 455.