س 990: اشيائى را كه انسان در طول سال خمسى مىخرد و سپس آن را بعد از سال خمسىاش مىفروشد، چه حكمى دارد؟ ج: اشياء ياد شده اگر جزو لوازم زندگى است و جهت استفادۀ شخصى خريده است، خمس ندارد؛ ولى اگر آن را براى فروش خريده و فروش آن هم تا سر سال خمسى ممكن است، پرداخت خمس سود آن واجب است. در غير اين صورت، تا آن را نفروخته، خمس ندارد و هنگامى كه آن را فروخت، سود حاصل از فروش آن از درآمدهاى همان سال فروش محسوب مىشود.
س 991: اگر كارمندى حقوق سال خمسى خود را بعد از رسيدن آن دريافت كند، آيا دادن خمس بر او واجب است يا خير؟ ج: اگر تا سر سال خمسى قابل دريافت باشد، پرداخت خمس آن واجب است، هر چند هنوز آن را نگرفته باشد؛ در غير اين صورت، جزء درآمدهاى سالى كه آن را دريافت مىكند، محسوب مىشود.
س 992: خمس سكههاى طلا كه قيمت آنها هميشه در حال تغيير است، چگونه است؟ ج: اگر قصد دارد خمس را از قيمت آنها بدهد، ملاك، قيمت روز پرداخت است.
س 993: اگر شخصى سال مالى خود را به قيمت طلا محاسبه نمايد، به طور مثال اگر همۀ سرمايهاش معادل با صد سكه طلا از نوع بهار آزادى باشد كه مقدار بيست سكه از آن را به عنوان خمس پرداخته و هشتاد سكه مخمس باقى بماند و در سال بعد اگر قيمت سكه افزايش يابد (ولى سرمايۀ او معادل همان هشتاد سكه است) ، آيا به آن خمس تعلق مىگيرد؟ آيا واجب است كه خمس افزايش قيمت را بپردازد؟ ج: ملاك در استثناى سرمايۀ مخمس، همان سرمايۀ اصلى است. اگر سرمايۀ اصلى كه با آن كار مىكند، سكههاى طلا از نوع مثلاً بهار آزادى باشد، در سر سال مالى سكههاى مخمس استثنا مىشوند، هر چند قيمت آنها به واحد ريال نسبت به سال گذشته، افزايش يافته باشد. ولى اگر سرمايۀ او پول نقد يا كالا باشد كه در سر سال خمسى آن را با سكههاى طلا مقايسه كرده و خمس آن را داده باشد، بايد در سر سال خمسى آينده فقط قيمت سكههاى طلا را كه سال گذشته آنها را حساب كرده، استثنا كند نه تعداد سكهها را. بنا بر اين اگر قيمت سكهها در سال آينده افزايش يابد، مقدار افزايش قيمت، استثنا نمىشود، بلكه سود محسوب شده و پرداخت خمس آن واجب است.
تعيين سال مالى
س 994: كسى كه اطمينان دارد به اينكه چيزى از درآمد سالانهاش تا پايان سال باقى نمىماند، بلكه تمامى درآمد و منفعت او در خلال سال خرج هزينههاى زندگى او مىشود، آيا واجب است براى خود سال خمسى تعيين كند؟ كسى كه بر اثر اطمينان به اينكه چيزى از درآمدش زياد نمىآيد، سال خمسى تعيين نكرده، چه حكمى دارد؟ ج: ابتداى سال خمسى با تعيين از جانب مكلّف مشخّص نمىشود، بلكه يك امر واقعى