نيست، بلكه اداى آن تا حد امكان واجب است، چنين افرادى مىتوانند با دست گردانِ مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وكيل او، آن را به تدريج بر حسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
س 926: خانهاى دارم كه داراى وام قسطبندى شده است و مالك محلى تجارى هستم كه در آن كاسبى مىكنم و براى عمل به وظيفۀ شرعىام، سال خمسى براى خود تعيين كردهام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف كنيد. ولى توان پرداخت خمس محلّ تجارى را به صورت قسطى دارم؟ ج: خانۀ مسكونى شما در فرض سؤال كه نسيه خريدارى شده خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محلّ تجارىتان واجب است، هر چند به تدريج بعد از دست گردان با يكى از وكلاى مجاز ما باشد.
س 927: شخصى در خارج به سر مىبرد كه خمس اموالش را نمىپرداخته است و خانهاى با مال غير مخمّس خريده كه در حال حاضر مال كافى براى اداى خمس آن ندارد، ولى هر سال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى كه بدهكار است مىپردازد، آيا اين كار او صحيح است يا خير؟ ج: در فرض سؤال بايد خمسى را كه بر عهده دارد، دست گردان كند تا بعداً آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يكى از وكلاى ما مراجعه نمايد.
س 928: شخصى چندين سال است كه خمس درآمد سالانه خود را نمىپرداخته، و فعلاً نمىداند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه مىتواند خود را از خمس بريء الذمّه نمايد؟ ج: واجب است تمام اموالى را كه خمس به آنها تعلق گرفته، حساب كند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشكوك بايد با ولىّ امر خمس يا وكيل او مصالحه نمايد.
س 929: من جوانى هستم كه با خانوادهام زندگى مىكنم، پدرم خمس و زكاتش را نمىپردازد، حتى خانهاى را با مال ربوى ساخته است و حرام بودن غذائى كه در خانه مىخورم، آشكار است. با توجّه به اينكه نمىتوانم از خانوادهام جدا شوم، اميدوارم تكليف مرا در اين باره بيان فرمائيد؟ ج: بر فرض كه يقين داشته باشيد كه اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زكات خود را نمىپردازد، لازمهاش يقين به حرمت چيزى كه او مصرف مىكند و يا اموال وى كه شما در آن تصرّف مىكنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نكردهايد، استفاده از آن براى شما اشكال ندارد. البتّه، اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مىكنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براى شما جايز نيست مگر آنكه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد كه در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشكال ندارد، ولى ضامن خمس، زكات و مال ديگران كه در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.
س 930: من اطمينان دارم كه پدرم خمس و زكاتش را نمىپردازد، و وقتى به او تذكر مىدهم، در پاسخ مىگويد كه ما مستحقّ هستيم و خمس و زكاتى برما واجب نيست، حكم اين مسأله چيست؟