برادران يا خواهران وجود داشته باشند تقسيم مىگردد.
قاعده دوم: در خويشاوندان مادرى، مذكّر و مؤنّث به طور مساوى ارث مىبرند ولى در خويشاوندان پدر و مادر يا تنها پدرى، مذكّر دو برابر مؤنّث ارث مىبرد؛ بنا بر اين برادر و خواهر مادرى ارث مساوى دارند، و برادر پدر و مادرى دو برابر خواهر پدر و مادرى، و برادر پدرى دو برابر خواهر پدرى ارث مىبرد. توضيح بيشتر اين قاعده در ضمن مسائل آينده خواهد آمد.
تذكّر: احكامى كه در مسائل اين فصل و ساير فصول رساله گفته مىشود مخصوص انسانهاى آزاد مىباشد و بندگان احكام مخصوصى دارند كه به جهت عدم ابتلاء به آن، در اين رساله نيامده است.
[مسأله 2728]
مسأله 2728 كسانى كه بواسطۀ خويشى ارث مىبرند سه دسته هستند: دستۀ اول: پدر و مادر و اولاد ميت است و با نبودن اولاد، اولادِ اولاد هر چه پايين روند هر كدام آنان كه به ميت نزديكتر است ارث مىبرد (1) و تا يك نفر از اين دسته هست دستۀ دوم ارث نمىبرند (2) دستۀ دوم: جد يعنى پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه يعنى مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدرى باشند يا مادرى و خواهر و برادر (3) و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ايشان (4) هر كدام آنان كه به ميت نزديكتر است ارث مىبرد (5) و تا يك نفر از اين دسته هست دستۀ سوم ارث نمىبرند. دستۀ سوم: عمو و عمه و دايى و خاله (هر چه بالا روند (6)) و اولاد آنان هر چه پايين روند (7) و تا يك نفر از عموها و عمهها و دايىها و خالههاى ميت زندهاند، اولاد آنان ارث نمىبرند (8) ولى اگر ميت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد (و غير از اينها وارثى نداشته باشد (9)) ارث به پسر عموى پدر و مادرى مىرسد و عموى پدرى ارث نمىبرد (10)
(1) بهجت : بدين معنى كه مثلاً اگر نوۀ ميت هست نتيجۀ او ارث نمىبرد. .
(2) بهجت : مگر اين كه كسى كه از طبقه اول وجود دارد، شرعاً از ارث ممنوع شود كه در اين صورت نوبت به طبقۀ دوّم مىرسد. .
(3) گلپايگانى ، خوئى ، تبريزى ، سيستانى ، صافى : دستۀ دوم: جدّ يعنى پدر بزرگ و جدّه، يعنى: مادر بزرگ و خواهر و برادر است. .
(4) مكارم : و اولاد اولاد ايشان. .
(5) بهجت : كه معناى آن در طبقۀ اوّل گفته شد. .
(6) [قسمت داخل پرانتز در رسالۀ آيت اللّٰه نورى نيست]
(7) مكارم : (البته هر كدام نزديكترند ارث مىبرند) و تا يك نفر از عمو و عمهها و دائى و خالهها زندهاند اولاد آنان ارث نمىبرند و تا اولاد آنها زندهاند اولاد اولاد آنها ارث نمىبرند و تنها يك استثناء دارد و آن اينكه: اگر ميت عموى پدرى و پسر عموى پدرى و مادرى داشته باشد عموى پدرى ارث نمىبرد و مال به پسر عموى پدر و مادرى مىرسد.
خوئى ، گلپايگانى ، تبريزى ، سيستانى ، صافى : دستۀ سوّم: عمو و عمّه و دايى و خاله و اولاد آنان است. .