كرده و بعد از پايان كار مقدارى از آنها زياد آمده است و با توجّه به اينكه ساختمان مسجد به علت هزينه‌هاى ديگر بدهى دارد، آيا فروش آن مقدار اضافى و مصرف پول آن براى پرداخت بدهيهاى مسجد و رفع ساير نيازهاى آن جايز است؟ ج: اگر شخص متبرّع، آن ابزار و لوازم را براى ساخت مسجد داده باشد و آنها را براى انجام اين كار از ملك خود خارج كرده باشد، در اين صورت هر كدام كه قابل استفاده باشد، هر چند در مساجد ديگر، فروش آن جايز نيست بلكه بايد براى تعمير مساجد ديگر بكار رود، ولى اگر متبرع فقط اجازه استفاده از آنها را در مسجد داده باشد، در اين صورت مقدار اضافى مال خود اوست و اختيار آن هم در دست او مى‌باشد.

س 2097: شخصى كتابخانه خود را بر اولاد ذكورش وقف كرده است، ولى هيچ يك از اولاد و نوه‌هاى او موفق به تحصيل علوم دينيه نشده‌اند و در نتيجه استفاده‌اى از كتابخانه نمى‌كنند و موريانه مقدارى از كتابهاى آن را از بين برده و بقيّه هم در معرض تلف‌شدن هستند، آيا جايز است آن را بفروشد؟ ج: اگر وقف كتابخانه بر اولاد او مشروط و معلّق به اين امر باشد كه آنها اشتغال به تحصيل علوم دينيه داشته باشند و داخل در سلك علماى دين شوند، اين وقف به علت وجود تعليق در آن از اصل باطل است و اگر وقف آنان كرده تا از آن استفاده كنند، ولى در حال حاضر كسى كه بتواند از آن كتابخانه استفاده كند در بين آنها وجود ندارد و اميدى به تحقق اين صلاحيت در آينده نيست، در اين صورت وقف مزبور صحيح است و جايز است كه آنان كتابخانه را در معرض استفاده كسانى قرار دهند كه قابليت استفاده از آن را دارند و همچنين اگر كتابخانه براى استفاده كسانى وقف شده باشد كه صلاحيت آن را دارند، و توليت وقف با اولاد او باشد، واجب است آن را در معرض استفاده افراد مذكور قرار دهند، و به هر حال حقّ فروش آن را ندارند و بر متولّى شرعى واجب است به نحو مناسبى، مانع آسيب ديدن و از بين رفتن موقوفه گردد.

س 2098: زمين زراعى وجود دارد كه وقفى بوده و سطح آن بالاتر از زمين‌هاى اطراف آن است و به همين دليل رساندن آب به آن ممكن نيست و مدّتى است كه كار مساوى كردن آن با زمين‌هاى ديگر به پايان رسيده و خاكهاى اضافى در وسط آن جمع شده و مانع زراعت در آن است، آيا فروش اين خاكها و مصرف پول آن براى حرم يكى از اولاد ائمه «عليهم السلام» كه نزديك زمين مزبور قرار دارد جايز است؟ ج: اگر خاك اضافى مانع استفاده از زمين‌هاى موقوفه است، انتقال آن از زمين و فروش آن و مصرف پول آن در جهت وقف اشكال ندارد.

س 2099: تعدادى مكان تجارى وقفى وجود دارد كه در زمين وقفى ساخته شده‌اند و بدون فروش سرقفلى آنها به مستأجرين، اجاره داده شده‌اند، آيا جايز است مستأجرهاى آنها سرقفلى مغازه‌ها را به ديگرى بفروشند و پول آن را بگيرند؟ و بر فرض جواز آن، آيا پول سرقفلى مال مستأجر است يا آنكه از درآمدهاى وقف محسوب مى‌شود و بايد در جهت وقف مصرف شود؟ ج: اگر متولّى وقف فروش سرقفلى را با رعايت مصلحت وقف اجازه دهد، مالى كه در برابر آن گرفته مى‌شود جزو درآمدهاى وقف محسوب مى‌شود و واجب است كه در جهت