سيستانى : مسأله اگر شخصى قطعه طلاى ساخته شده‌اى مانند گوشواره را غصب كند و آن را آب نمايد بايد آن را با تفاوت قيمتش پيش از آب كردن و پس از آن به صاحبش بدهد؛ و چنانچه براى اين كه تفاوت قيمت را ندهد بگويد آن را مثل اوّلش مى‌سازم مالك مجبور نيست قبول نمايد، و نيز مالك نمى‌تواند او را مجبور كند كه آن را مثل اوّلش بسازد.

فاضل : مسأله اگر گوشواره يا چيز ديگرى را غصب كند و خراب نمايد، بايد تفاوت قيمت ساخته و نساخته را بدهد و چنانچه براى اينكه تفاوت قيمت را ندهد، بگويد: آن را مثل اوّلش مى‌سازم، مالك مجبور نيست قبول نمايد و نيز مالك نمى‌تواند او را مجبور كند كه آن را مثل اوّلش بسازد.

[مسأله 2554]

مسأله 2554 اگر چيزى را كه غصب كرده به طورى تغيير دهد كه از اولش بهتر شود مثلاً طلايى را كه غصب كرده گوشواره (1) بسازد، چنانچه صاحب مال بگويد مال را به همين صورت بده، بايد به او بدهد و نمى‌تواند براى زحمتى كه كشيده مزد بگيرد (2) بلكه (3) بدون اجازۀ مالك حق ندارد آن را به صورت اولش درآورد (4) و اگر بدون اجازۀ او آن چيز را مثل اولش كند، بايد مزد ساختن آن را هم به صاحبش بدهد (5) و در صورتى كه مزد ساختن كمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قيمت را هم بايد بدهد.

(1) مكارم : و گردنبند. .

(2) سيستانى : و همچنين بدون اجازۀ مالك حقّ ندارد آن را به صورت اوّلش درآورد ولى اگر بدون اجازۀ او آن چيز را مثل اوّلش يا به شكلى ديگر كند، معلوم نيست ضامن تفاوت قيمت ميان دو حالت باشد.

مكارم : حتى نمى‌تواند بدون اجازۀ مالك، آن را به صورت اوّل باز گرداند و اگر بدون اجازۀ او آن را بصورت اوّل باز گرداند احتياط واجب اين است كه تفاوت قيمت را بدهد.

(3) خوئى ، تبريزى : و همچنين. .

(4) بهجت : بقيّه مسأله ذكر نشده.

(5) خوئى ، تبريزى : بقيّه مسأله ذكر نشده.

اراكى ، گلپايگانى ، صافى ، فاضل ، زنجانى : بايد تفاوت قيمت ساخته و نساخته را هم به صاحبش بدهد.

مسأله اختصاصى

بهجت : مسأله 2044 اگر چيزى را غصب كند كه باقى ماندن آن چيز با آن شكل حرام است، مثل بُت و صليب و آلات لهو، كه شكستن آنها واجب است؛ پس اگر غاصب آن را خراب كند، بايد اصل موادّ آنها را به صاحبش بدهد و مزد ساخت آن به عهدۀ او نيست، ولى اگر آن چيز منفعت حلالى هم داشته، مثل ظروف طلا و نقره (بنا بر جواز نگاه داشتن آنها) پس بى‌وجه نيست كه مزد ساخت آن را هم ضامن باشد.

[مسأله 2555]

مسأله 2555 اگر چيزى را كه غصب كرده به طورى تغيير دهد كه از اولش بهتر شود و صاحب مال بگويد (1) بايد آن را به صورت اوّل درآورى، واجب است آن را به صورت اولش درآورد (2) و چنانچه قيمت آن بواسطۀ تغيير دادن، از اولش كمتر شود، بايد تفاوت آن را به صاحبش بدهد (3) پس طلايى را كه غصب كرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگويد بايد به صورت اولش در آورى، در صورتى كه بعد از آب كردن،