مساوى با بيست مثقال شرعى است، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده ( گلپايگانى : بعد از كم كردن مخارجى كه براى به دست آوردن آن مصرف كرده) به 15 مثقال طلا برسد، بايد خمس آن را بدهد. ( صافى : و احتياط آن است كه مخارجى را كه براى بدست آوردن، مصرف كرده، در مقام احتساب نصاب كم نكند و در مقام اداى خمس آنچه را پس از كم كردن اين مخارج باقى مىماند، بدهد) .
خوئى ، تبريزى : مسأله نصاب معدن 15 مثقال معمولى طلاى مسكوك است، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده، [1]به 15 مثقال طلاى مسكوك برسد، بايد خمس آنچه را كه پس از كم كردن مخارجى كه كرده است باقى مىماند، بدهد.
فاضل : مسأله نصاب معدن (15) مثقال طلا مىباشد؛ اگر مقدار معدن استخراج شده به مقدار مذكور برسد مستحبّ است خمس آن را بدهد هر چند اگر مخارج آن را كسر كند از حد نصاب كمتر شود. و اگر مقدار معدنِ استخراج شده بعد از كسر مخارجى كه صرف آن شده به حد نصاب مذكور برسد واجب است خمس آن را بدهد.
مكارم : مسأله احتياط واجب آن است كه نصاب معينى در [معدن]نيست، يعنى آنچه را از معدن استخراج مىكنند كم باشد يا زياد خمس دارد. مخارج و هزينه استخراج معدن و تصفيه آن (در صورتى كه احتياج به تصفيه دارد) و همچنين اجارهاى را كه جهت معدن مىپردازد از آن كم مىشود و باقيمانده خمس دارد، ولى مخارج سال از درآمد معدن كسر نمىشود.
[مسأله 1800]
مسأله 1800 استفادهاى كه از معدن برده (1) اگر قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا نرسد (2) ، خمس آن در صورتى لازم است كه به تنهايى يا با منفعتهاى ديگر كسب او (3) از مخارج سالش زياد بيايد.
(1) بهجت : سودى كه از معدن برده. .
(2) اراكى ، گلپايگانى ، صافى : اگر قيمت آن به 15 مثقال طلا نرسد. .
خوئى ، سيستانى : چنانچه قيمت چيزى كه از معدن بيرون آورده، به 15 مثقال طلاى مسكوك نرسد. .
تبريزى : استفادهاى كه از معدن برده چنانچه قيمت چيزى كه از معدن بيرون آورده، به 15 مثقال طلاى مسكوك نرسد. .
نورى : اگر قيمت آن به 105 مثقال نقره سكهدار يا 15 مثقال طلاى سكهدار نرسد. .
بهجت : اگر قيمت آن به 15 مثقال طلاى سكهدار نرسد، بنا بر أقوى. .