مىگيرد و حاصل را بين ورثۀ ميّت و مالك قسمت مىكند (5) و اگر شرط كرده باشند كه خود او درختها را تربيت نمايد (6) ، پس اگر قرار گذاشتهاند كه به ديگرى واگذار نكند، با مردن او معامله به هم مىخورد و اگر قرار نگذاشتهاند (7) ، مالك مىتواند عقد را به هم بزند، يا راضى شود كه ورثۀ او يا كسى كه آنها اجيرش مىكنند، درختها را تربيت نمايد.
(1) مكارم : در صورتى كه شرط كرده باشند خودش باغدارى كند معامله به هم مىخورد ولى اگر چنين شرطى نكرده باشند ورثۀ او جانشين او مىشوند. [پايان مسأله]
(2) زنجانى : چنانچه شرط نكرده باشند. .
سيستانى : چنانچه در قرار داد قيد و شرط نكرده باشند. .
گلپايگانى ، صافى : اگر كسى كه تربيت درختها به او واگذار شده بميرد، معاملۀ مُساقات باطل نمىشود پس اگر در عقد شرط نكرده باشند. .
(3) و (4) فاضل : اجير و كارگر. .
(5) نورى : و چنانچه ميّت مالى نداشته باشد مساقات به هم مىخورد. .
زنجانى : ولى اگر قرارداد كرده باشند كه خود او درختها را تربيت نمايد، به گونهاى كه به تربيت درختها توسط شخص ديگر اصلاً رضايت ندارد، با مردن او معامله به هم مىخورد. و اگر براى كسى حقّ به هم زدن معامله را در صورت مرگ تربيتكنندۀ درخت قرار داده باشند، وى مىتواند بر طبق حقّ خود، معامله را به هم بزند.
(6) گلپايگانى ، صافى : مالك با مُردن او مىتواند معامله را فسخ كند يا راضى شود كه ورثۀ او يا كسى كه آنها اجيرش مىكنند درختها را تربيت نمايد، بلى اگر عقد بر خصوص مُساقات به مباشرت واقع شده باشد با مردن او معامله باطل مىشود.
خوئى ، تبريزى : اگر قرار داد كرده باشند ( سيستانى : اگر در معامله قيد كرده باشند) كه خود او درختها را تربيت نمايد، با مُردن او معامله به هم مىخورد. [پايان مسأله]
(7) اراكى : با مردن او معامله به هم نمىخورد و. .
بهجت : رجوع كنيد به ذيل مسأله 2248)
مسائل اختصاصى
مكارم : مسأله 1905 بايد اعمالى را كه بر عهدۀ هر كدام از دو طرف مىباشد قبلاً معين كنند، مانند تعمير قنات، يا موتور چاه و همچنين تهيۀ كود و وسيلۀ سمپاشى و غير اينها و اگر عرف و قاعدهاى در محلّ باشد همان كافى است.
مكارم : مسأله 1906 اگر معلوم شود معامله مساقات باطل بوده ميوههاى باغ مال صاحب باغ است، ولى بايد اجرت آبيارى و كارهاى ديگر را مطابق معمول به كسى كه درختان را سر پرستى كرده بدهد.
مكارم : مسأله 1908 ممكن است طرف قرارداد در مُساقات متعدّد باشد يعنى صاحب باغ آن را در اختيار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مُساقات ببندد.
[مسأله 2250]
مسأله 2250 اگر شرط كند كه تمام حاصل براى مالك باشد، مُساقات باطل است، و ميوه مال مالك مىباشد (1) و كسى كه كار مىكند نمىتواند مطالبۀ اجرت نمايد (2) ولى اگر باطل بودن مُساقات به جهت ديگر باشد (3) مالك بايد مزد آبيارى و كارهاى ديگر را به مقدار معمول به كسى كه درختها را تربيت كرده بدهد (4)