مكارم : مسأله در مورد بوتۀ خربزه و خيار و مانند آن اگر قرارداد روشنى بگذارند و تعداد چيدن و سهم هر كدام را مشخص كنند صحيح است، هر چند مُساقات ناميده نمى‌شود.

[مسأله 2246]

مسأله 2246 درختى كه از آب باران يا رطوبت زمين استفاده مى‌كند و به آبيارى احتياج ندارد، اگر به كارهاى ديگر مانند بيل زدن و كود دادن (1) محتاج باشد، معاملۀ مُساقات در آن صحيح است (2) ولى چنانچه آن كارها در زياد شدن يا خوب شدن ميوه اثرى نداشته باشد (3) معاملۀ مُساقات اشكال دارد

. اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست

(1) گلپايگانى ، صافى : براى زياد شدن ميوه. .

فاضل ، مكارم : و سمپاشى كه موجب زياد شدن يا مرغوبيّت ميوه مى‌شود. .

زنجانى : و سم‌پاشى. .

سيستانى : مانند آنچه در مسأله [2244]گذشت. .

(2) خوئى ، گلپايگانى ، صافى ، مكارم ، سيستانى ، تبريزى ، زنجانى : بقيّه مسأله ذكر نشده.

اراكى : معامله به عنوان مساقات اشكال دارد. [پايان مسأله]

(3) فاضل : در زياد شدن يا مرغوبيّت ميوه تأثيرى نداشته باشند. .

[مسأله 2247]

مسأله 2247 دو نفرى كه مُساقات كرده‌اند، با رضايت يكديگر مى‌توانند معامله را به هم بزنند، و نيز اگر در ضمن خواندن صيغۀ مُساقات شرط كنند (1) كه هر دو، يا يكى از آنان حقّ به هم زدن معامله را داشته باشند، مطابق قرارى كه گذاشته‌اند، به هم زدن معامله اشكال ندارد (2) ، بلكه اگر (3) در معامله (4) شرطى كنند و عملى نشود، كسى كه براى نفع او شرط كرده‌اند، مى‌تواند معامله را به هم بزند.

(1) خوئى ، صافى ، تبريزى ، سيستانى : اگر در ضمن قرارداد مُساقات شرط كنند. .

زنجانى : اگر شرط كنند. .

(2) مكارم : و اگر در قرارداد مساقات شرطى ذكر كرده باشند و آن شرط عملى نشود و كسى كه شرط به نفع اوست نتواند طرف را وادار به انجام آن كند، مى‌تواند معامله را به هم بزند.

زنجانى : و اگر شرطى كنند و آن شرط عملى نشود، كسى كه به نفع او شرط كرده‌اند مى‌تواند معامله را به هم بزند و در هر دو صورت لازم نيست شرط در ضمن قرارداد مساقات باشد بلكه اگر در ضمن معاملۀ ديگر يا با قرارى مستقل، قبل يا بعد از معامله مساقات هم شرط كنند، همين حكم را دارد.

(3) گلپايگانى ، صافى : و اگر. .

(4) خوئى ، تبريزى ، سيستانى : و اگر در ضمن معاملۀ مساقات. .

[مسأله 2248]

مسأله 2248 اگر مالك بميرد، معاملۀ مُساقات به هم نمى‌خورد و ورثه‌اش بجاى او هستند.

بهجت : مسأله مساقات با مردن يكى از طرفين قرار داد باطل نمى‌شود، بلكه ورّاث او جايگزين مى‌شوند، و در صورتى كه شرط كرده باشند خود زارع مساقات را انجام دهد، حكم آن در احكام مزارعه گذشت.

[مسأله 2249]

مسأله 2249 اگر كسى كه تربيت درختها به او واگذار شده بميرد (1) چنانچه در عقد شرط نكرده باشند (2) كه خودش آنها را تربيت كند، ورثه‌اش بجاى او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجير (3) هم نگيرند، حاكم شرع از مال ميّت، اجير (4)