مسأله 2218 جعاله آن است كه انسان قرار بگذارد در مقابل كارى كه براى او انجام مىدهند مال معينى بدهد (1) مثلاً بگويد هر كس گمشدۀ مرا پيدا كند، ده تومان به او مىدهم؛ و به كسى كه اين قرار را مىگذارد «جاعل» و به كسى كه كار را انجام مىدهد «عامل» مىگويند. و فرق بين جعاله و اين كه كسى را براى كارى اجير كنند اين است كه در اجاره بعد از خواندن صيغه (2) اجير بايد عمل را انجام دهد (3) و كسى هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار مىشود، ولى در جعاله، عامل (4) مىتواند مشغول عمل نشود (5) و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهكار نمىشود.
(1) سيستانى : مالى بدهد. .
(2) زنجانى : فرق بين جعاله و اجاره اين است كه در اجاره بعد از بستن قرارداد. .
سيستانى : ميان جعاله و اجاره، از جهاتى فرق است؛ از آن جمله، اين است كه در اجاره، بعد از قرارداد. .
(3) نورى : و حقّ ندارد كه از آن سر باز زند و عمل نكند و كسى هم كه او را اجير كرده، بعد از انعقاد اجاره، اجرت را به او بدهكار مىشود ولى در جعاله، پس از انعقاد جعاله، عامل مىتواند مشغول عمل نشود و تا عمل او را انجام نداده است، جاعل بدهكار نيست و پس از انجام عمل، بدهكار مىشود.
(4) خوئى ، فاضل ، صافى ، تبريزى ، سيستانى ، زنجانى : اگر چه شخص معين باشد. .
(5) مكارم : يا در وسط كار از آن دست بكشد و نيز تا كار را انجام نداده جاعل بدهكار نيست.
مسأله اختصاصى
مكارم : مسأله 1929 جعاله ممكن است با شخص غير معيّن يا با شخص معيّن صورت گيرد، مثلاً بگويد: اگر طبيبى، بيمارى فرزندم را علاج كند، فلان مقدار خواهم داد و يا به غوّاصى بگويد اگر فلان جنس غرق شدۀ مرا از دريا بيرون آورى هزار تومان به تو مىدهم؛ در هر دو صورت صحيح است.
[مسأله 2219]
مسأله 2219 جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قرار داد كند و شرعاً بتواند در مال خود تصرّف نمايد (1) بنا بر اين جعالۀ آدم سفيهى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مىكند (2) اگر حاكم شرع او را از عمل منع كرده باشد (3) ، صحيح نيست (4)