را تحويل نداده باشد، فروشنده مىتواند معامله را به هم بزند، ولى اين در صورتى است كه فروشنده خريدار را در پرداخت پول مهلت داده باشد، ولى تعيين مدّت نكرده باشد؛ و امّا اگر او را اصلاً مهلت نداده باشد، مىتواند با اندكى تأخير در پرداخت پول، معامله را به هم بزند؛ و اگر بيش از سه روز مهلت داده باشد، نمىتواند تا تمام شدن مدّت، معامله را به هم بزند، و اگر جنسى را كه فروخته از قبيل سبزيها يا ميوهها باشد كه زودتر از سه روز فاسد مىشود، مهلت آن كمتر خواهد بود؛ و اين خيار را «خيار تأخير» گويند.
مكارم : نهم: در صورتى كه مشترى پول جنسى را كه نقداً خريده تا «سه روز» ندهد و فروشنده هم جنس را تحويل نداده باشد، فروشنده مىتواند معامله را بهم بزند (مگر اينكه مشترى شرط كرده باشد دادن پول را تا مدّت معينى تأخير بيندازد) و اگر جنسى كه فروخته شده مثل بعضى از ميوهها و سبزيها باشد كه اگر يك روز بر آن بگذرد ضايع مىشود چنانچه تا شب پول آن را ندهد فروشنده مىتواند معامله را بهم بزند «خيار تأخير» .
دهم: (1) حيوانى را خريده باشد، كه خريدار تا سه روز مىتواند معامله را به هم بزند (2) «خيار حيوان» .
(1) گلپايگانى ، صافى ، زنجانى : يازدهم. .
(2) گلپايگانى ، اراكى ، صافى : و اگر در عوض حيوانى كه خريده، حيوان ديگرى داده باشد، فروشنده هم تا سه روز مىتواند معامله را به هم بزند «خيار حيوان» .
خوئى ، تبريزى ، سيستانى ، زنجانى : و اگر در عوض چيزى كه فروخته حيوانى گرفته باشد، فروشنده تا سه روز مىتواند معامله را به هم بزند و آن را «خيار حيوان» گويند.
يازدهم: (1) فروشنده نتواند جنسى را كه فروخته تحويل دهد، مثلاً اسبى را كه فروخته فرار نمايد كه در اين صورت مشترى مىتواند معامله را به هم بزند «خيار تعذّر تسليم» (2) و احكام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.
(1) گلپايگانى ، صافى ، زنجانى : دوازدهم: . .
(2) مكارم : بقيۀ مسأله ذكر نشده.
زنجانى : و اين خيار در جايى است كه در هنگام معامله فروشنده توانائى تحويل جنس را داشته يا خريدار بتواند جنس را تحويل بگيرد و ناتوانى پس از انجام معامله پديد آيد، و اگر در هنگام معامله توانائى وجود نداشته باشد، معامله از اساس باطل است. احكام خيارها در مسائل آينده گفته خواهد شد.
سيستانى : مسأله اگر فروشنده نتواند جنسى را كه فروخته است تحويل دهد، مثلاً اسبى را كه فروخته است فرار نمايد، در اين صورت معامله باطل مىشود و مشترى مىتواند پول خود را مطالبه نمايد.
[مسأله 2125]
مسأله 2125 اگر خريدار قيمت جنس را نداند، يا در موقع معامله غفلت كند و جنس را گرانتر از قيمت معمولى آن بخرد، چنانچه به قدرى گران خريده كه مردم او را مغبون مىدانند (1) و به كمى و زيادى آن اهمّيت مىدهند (2) مىتواند معامله را به هم بزند و