هيچ مقدار از چيزى را كه قرار گذاشته‌اند تحويل ندهند معامله باطل است (3)

(1) زنجانى : اگر طلا را به طلا يا نقره بفروشند، يا نقره را به طلا يا نقره بفروشند. .

(2) فاضل : و اگر قبل از جدا شدن ثمن و مثمن را تحويل ندهند، معامله باطل است.

(3) مكارم : و اگر فقط مقدارى از آن را تحويل دهند معامله فقط به همان مقدار صحيح است و طرف مقابل مى‌تواند معامله را فسخ كند.

سيستانى : و اگر بعضى از آن را تحويل دهند، نسبت به همان مقدار صحيح است.

بهجت : و اگر مقدارى تحويل داده شد، معامله نسبت به آن مقدار صحيح و ثابت است.

[مسأله 2122]

مسأله 2122 اگر فروشنده يا خريدار، تمام چيزى را كه قرار گذاشته تحويل دهد و ديگرى مقدارى از آن را تحويل دهد (1) و از يكديگر جدا شوند، اگر چه معامله به آن مقدار صحيح است (2) ولى كسى كه تمام مال به دست او نرسيده مى‌تواند معامله را به هم بزند.

(1) فاضل : اگر فروشنده يا خريدار تمام چيزى را كه قرار گذاشته تحويل ندهد و تنها مقدارى از آن را تحويل دهد. .

(2) بهجت : ولى اختيار فسخ معامله براى كسى كه حقّ خود را بطور ناقص دريافت كرده، ثابت است.

مكارم : رجوع كنيد به ذيل مسأله 2121) .

[مسأله 2123]

مسأله 2123 اگر مقدارى خاك نقرۀ معدن را به همان مقدار نقرۀ خالص و يا مقدارى خاك طلاى معدن را به همان مقدار طلاى خالص بفروشند، معامله باطل است (1) ولى فروختن خاك نقره به طلا و خاك طلا به نقره به هر صورت اشكال ندارد.

. اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه مكارم نيست

(1) بهجت : بنا بر أظهر.

اراكى ، گلپايگانى ، خوئى ، تبريزى ، صافى : مسأله اگر خاك نقرۀ معدن را به نقرۀ خالص و خاك طلاى معدن را به طلاى خالص بفروشند معامله باطل است ولى فروختن خاك نقره به طلا و خاك طلا به نقره اشكال ندارد.

زنجانى : مگر معلوم باشد مقدار نقره موجود در خاك نقره با مقدار نقره خالص يا مقدار طلاى موجود در خاك طلا مساوى است و اگر در جايى خاك خودش ارزش مالى داشته باشد نيز معامله صحيح است. .

سيستانى : مگر آنكه بداند مثلاً مقدار نقرۀ خاك با مقدار نقرۀ خالص مساوى مى‌باشد ولى فروختن خاك نقره را به طلا و خاك طلا را به نقره همانطورى كه سابقاً گفته شد اشكال ندارد.

مواردى كه انسان مى‌تواند معامله را به هم بزند

[مسأله 2124]

مسأله 2124 حقّ به هم زدن معامله را «خيار» مى‌گويند و خريدار و فروشنده در يازده صورت (1) مى‌توانند معامله را به هم بزنند: اوّل: آن كه از مجلس معامله متفرق نشده باشند (2) و اين خيار را «خيار مجلس» مى‌گويند. دوم: آن كه مغبون شده باشند «خيار غَبْن» (3)

(1) گلپايگانى ، صافى ، زنجانى : دوازده صورت. .