زنجانى : مسأله اگر روغنى را كه با پيه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معين كند، مثلاً بگويد: اين يك كيلو روغن را مى‌فروشم، معامله به مقدار پيهى كه در آن است باطل مى‌باشد و پولى كه فروشنده براى پيه آن گرفته مال مشترى و پيه مال فروشنده است و مشترى مى‌تواند معامله روغن خالص را هم كه در آن است بهم بزند، ولى اگر آن را معين نكند بلكه يك كيلو روغن در ذمّه بفروشد بعد روغنى كه پيه دارد بدهد، مشترى مى‌تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص را مطالبه نمايد.

مكارم : مسأله هرگاه جنس تقلبى مانند روغنى را كه با پيه مخلوط كرده است بفروشد، چنانچه آن را معين كرده؛ مثلاً بگويد اين روغن را مى‌فروشم، مشترى هر زمان متوجه شد مى‌تواند معامله را فسخ كند، ولى اگر آن را معين نكند بلكه بگويد فلان مقدار روغن را مى‌فروشم امّا هنگام تحويل دادن، جنس تقلبى تحويل دهد، مشترى مى‌تواند آن را پس بدهد و جنس سالم بگيرد.

بهجت : مسأله غِش در معامله، كه عبارت است از مخفى كردن عيب چيزى و فروختن آن به اسم صحيح و سالم، مثل مخلوط كردن شير با آب، يا گندم خوب با گندم بد، يا روغن با پيه و مانند آن، در صورتى كه مشخّص نباشد و فروشنده به خريدار نگويد، حرام است و مشترى حقّ به هم زدن معامله و يا گرفتن تفاوت قيمت را دارد.

[مسأله 2072]

مسأله 2072 اگر مقدارى از جنسى را كه با وزن يا پيمانه مى‌فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً يك من گندم را به يك من و نيم گندم بفروشد ربا و حرام است (و گناه يك درهم ربا بزرگتر از آن است كه انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا كند (1) ؛ بلكه اگر يكى از دو جنس (2) سالم و ديگرى معيوب، يا جنس يكى خوب و جنس ديگرى بد باشد، يا با يكديگر تفاوت قيمت داشته باشند، چنانچه بيشتر از مقدارى كه مى‌دهد بگيرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مِس درست را بدهد و بيشتر از آن، مِس شكسته بگيرد يا برنج صدرى (3) را بدهد و بيشتر از آن برنج گرده (4) بگيرد يا طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، ربا و حرام مى‌باشد.

(1) [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: خوئى ، سيستانى ، صافى ، زنجانى و تبريزى نيست]

(2) گلپايگانى ، صافى : اگر يك نوع از آن جنس. .

(3) بهجت : برنج مرغوب. .

(4) تبريزى : برنج خرده. .

بهجت : برنج نامرغوب. .

مكارم : مسأله ربا خوارى حرام است و آن بر دو گونه است: نخست رباى در قرض كه در بحث قرض، به خواست خدا خواهد آمد. دوم رباى در معامله است و آن اين است كه مقدارى از جنسى را كه با وزن يا پيمانه مى‌فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد؛ مثلاً يك من گندم را به يك من و نيم بفروشد. در روايات اسلامى مذمّت از ربا بسيار شده است و از گناهان بسيار بزرگ محسوب مى‌شود. هرگاه يكى از آن دو جنس، معيوب و ديگرى سالم، يا يكى مرغوب و ديگرى نامرغوب باشد يا به خاطر جهات ديگر تفاوت قيمت داشته باشد، مثل اين كه ده كيلو گندم مرغوب يا سالم را بدهد و 15 كيلو نامرغوب يا ناسالم را بگيرد آن هم ربا و حرام است،