(16) فاضل : و اگر كسى كه آنچه دارد در راه حجّ خرج كند زندگى او قبل و بعد از حجّ فرق نكند، حجّ بر او واجب است پس كسانى كه زندگيشان از طريق وجوهات شرعيه تأمين مى‌شود و حجّ رفتن وضع زندگى آنها را مختل نمى‌كند اگر به اندازه حجّ مالى داشته باشند حجّ بر آنها واجب مى‌شود.

زنجانى : ششم: انجام حجّ موجب اختلال در سائر جهات زندگى او نگردد، مثلاً كسى كه مى‌ترسد با رفتن حجّ زندگى او به جدائى كشيده شود حجّ بر او واجب نيست.

بهجت : ششم: داشتن مال يا كسب و كارى كه بعد از بازگشت بتواند با آن زندگى كند و به زحمت نيفتد «رجوع به كفايت» .

مكارم : مسأله حجّ يعنى زيارت خانۀ خدا و انجام اعمالى كه آنها را مناسك حجّ مى‌نامند و در تمام عمر يك بار بر همۀ كسانى كه داراى شرايط زير باشند واجب است:1 بالغ بودن.2 عاقل بودن.3 با انجام حجّ، عمل واجب ديگرى كه مهمتر از حجّ است ترك نشود يا كار حرامى كه اهميتش در شرع بيشتر است بجا نياورد 4 مستطيع بودن و آن به چند چيز حاصل مى‌شود:1 داشتن زاد و توشۀ راه و آنچه در سفرش به آن محتاج است و مركب سوارى مورد نياز، يا مالى كه بتواند به وسيلۀ آن، اينها را به دست آورد.2 نبودن مانعى در راه و عدم وجود ترس از خطر و ضرر بر جان و عِرض و مال خويش، كه اگر راه بسته است يا ترس از خطرى وجود دارد حجّ بر او واجب نيست، ولى اگر راه ديگرى دارد هر چند دورتر است لازم است از آن راه به حجّ رود.3 توانايى جسمانى بر انجامِ مناسك حجّ.4 داشتنِ وقتِ كافى براى رسيدن به مكه و انجام مناسك.5 داشتنِ مخارجِ كسانى كه خرج آنها بر او شرعاً يا عرفاً لازم است.6 داشتنِ مال يا كسب و كارى كه بعد از بازگشت بتواند با آن زندگى كند.

[مسأله 2037]

مسأله 2037 كسى كه بدون خانۀ ملكى رفع احتياجش نمى‌شود (1) وقتى حجّ بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد (2)

(1) تبريزى : يعنى به زحمت مى‌افتد. .

سيستانى : بدون خانۀ ملكى، در حرج واقع مى‌شود. .

زنجانى : چنانچه انجام حجّ مانع تهيۀ خانۀ ملكى گردد، مستطيع نمى‌باشد.

(2) مكارم : ولى اگر با خانۀ اجاره‌اى يا وقفى و مانند آن مى‌تواند زندگى كند مستطيع است.

اراكى : مسأله نداشتن خانه ملكى مانع از وجوب حجّ نيست مگر آن كه به واسطۀ نداشتن خانه ملكى به حرج و مشقّت شخصى بيفتد.

[مسأله 2038]

مسأله 2038 زنى كه مى‌تواند مكه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقير باشد و خرجى او را ندهد و ناچار شود كه به سختى زندگى كند، حجّ بر او واجب نيست

. اين مسأله، در رسالۀ آيت اللّٰه بهجت نيست

مكارم : مسأله هرگاه زن مالى دارد كه مى‌تواند با آن حجّ برود ولى بعد از بازگشت نه شوهرش قادر بر تأمين زندگى اوست و نه خودش، حجّ بر او واجب نمى‌شود.